Bell UH-1
Iroquois 'Huey'

25 juni 1972, desperate Zuid-Vietnamezen proberen in een Huey te komen
op de vlucht voor oprukkende Vietcong nabij An Loc

Met het steeds sterker worden van de Vietcong, de onrust bij het thuisfront in de Verenigde Staten, liep de oorlog in Vietnam langzaam naar een desastreus einde. President Nixon wilde de Amerikaanse troepen terug naar huis halen. Eind april 1972 moest het aantal Amerikaanse gevechttroepen teruggebracht zijn tot 69.000. Op 12 augustus vertrokken de laatste Amerikaanse gevechtstroepen. Op 11 november 1972 werd de grootste Amerikaanse luchtmachtbasis Long Binn, 18 km ten noordoosten van Saigon, overgedragen aan het Zuid-Vietnamese leger. Waren de Amerikaanse grondtroepen uit Vietnam verdwenen, de US Air Force bleef nog even actief, onder andere met de Operation Linebacker II, bombardementen in december 1972 over Noord-Vietnam. Vanaf 15 januari 1973 werden er geen militaire operaties meer door Amerikanen uitgevoerd op Noord-Vietnam, alle gevechtshandelingen lagen nu bij de Zuid-Vietnamezen.

Een Vietnamese met haar kind veilig aan boord van een Huey

- Operation Frequent Wind -

Op 29 april 1975 openden de Noord-Vietnamezen de aanval op het vliegveld Tan Son Nhat bij Saigon. De schade aan het vliegveld hield in dat deze onbruikbaar werd voor transportvliegtuigen om als evacutieveld te worden gebruikt. Hierop trad Operation Frequent Wind in werking, het evacueren per helikopters vanuit Saigon. US Marine helikopters en Huey's van Air America vlogen de laatste 978 Amerikanen, plus zo’n 1100 Zuid-Vietnamezen, en hun families, die voor de Amerikanen werkten, uit de door Noord-Vietnamese soldaten belegerde stad Saigon. Ze werden met spoed naar vliegdekschepen overgebracht, zodat de helikopters een nieuwe lading vluchtelingen konden halen. Deze evacuatie vond plaats vanaf de twee gebouwen van de ambassade van de Verenigde Staten en de CIA. Om 05.00 uur, op 30 april steeg als laatste met burgerpersoneel geladen CH-46 'Lady Ace-09' op, met aan boord de ambassadeur Graham Martin en zijn familie. Piloot Captain Gerry Berry had opdracht om eventueel met getrokken wapen de ambassadeur te dwingen, mocht deze hebben geweigerd te vetrekken (wat niet nodig bleek, de ambassadeursvrouw liet zelfs een koffer achter zodat een vrouwelijk Zuid-Vietnamees staflid nog mee kon).

Een Huey van Air America op het dak van de CIA, in Saigon,
gereed om vluchtelingen aan boord te nemen
(Deze beroemde foto is gemaakt door de Nederlandse oorlogsfotograaf Hubert van Es)

Om 07.53 uur vertrokken de laatste Mariniers die voor de beveiliging hadden gezorgd bij de ambassade, deze moesten met bloedend hart toezien hoe enkele honderden wanhopige Zuid-Vietnamezen achterbleven. Maar naast deze groep Amerikaanse ‘georganiseerde’ chaos, was er ook een groep Vietnamese vluchtelingen die op eigen houtje probeerden weg te komen, met boten en helikopters. Deze groep gingen de Chinese Zee op, daar ze wisten dat daar de Amerikaanse 7de Vloot lag. Eén van deze schepen, de USS Kirk, een destroyer had tot taak om eventueel vijandelijke jagers neer te schieten die het op deze vloot gemunt hadden.

Een Huey met blije gezichten van Zuid-Vietnamese vluchtelingen

Maar in plaats van Noord-Vietnamese jagers kwamen er Huey helikopters vol met vluchtelingen op hen af. De Kirk had een klein landingsdek, maar konden deze onervaren piloten wel een landing uitvoeren op een bewegend dek? Maar er was geen keus, de vliegers zetten door. De eerste landde en de mensen aan boord werden snel uitgeladen, om de volgende binnen te wuiven. De derde Huey die binnenkwam raakte de tweede zijn staartboom. Er zat niks anders op dan de helikopters na de landing overboord te zetten, er was geen ruimte om zoveel helikopters te bergen op het kleine dek. Ook op andere marine schepen, zoals de vliegdekschepen USS Hancock en USS Midway, speelden dezelfde taferelen zich af, landende helikopters, vluchtelingen eruit en de toestellen over de rand van het schip.

Zodra de vluchtelingen de Huey hadden verlaten, werd
het 'gestript', waarna het toestel overboord werd geduwd,...

Tussen alle Huey’s kwam op een gegeven moment ook een Chinook CH-47 aangeflapperd richting het dek van de USS Kirk, en ondanks het angstige trachten van de bemanning van de USS Kirk om deze grote, met dubbele rotors uitgeruste, helikopter tegen te houden, zette de piloot door. Maar Chinook draaide een kwartslag, en liet de achterlaadklep zakken, en vanaf ongeveer drie meter werden de kinderen en baby’s uit het toestel naar de wachtende matrozen geworpen. Ook de volwassen passagiers kwamen veilig aan boord van de Kirk. Als laatste kwam de co-piloot uit de Chinook, waarop de piloot, Ba Nguyen, de grote helikopter weg vloog van de Kirk. Op zo’n vijftig meter vanaf het schip zette de piloot de kist op haar linkerzijde en sprong uit het rechterraam. Maar de rotors sloegen op dat moment met explosieve kracht in de zee, en vlogen aan stukken. Even werd gevreesd voor het leven van de piloot, maar die kwam even later boven water. De matrozen aan boord van de Kirk wisten Ba Nguyen uit de golven te redden. In totaal kwamen 16 helikopters naar de Kirk en brachten 200 vluchtelingen aan boord. In totaal zouden zo'n de 23.000 Zuid-Vietnamezen aan boord genomen worden van de 7de Vloot. Het verlies aan Huey’s, die overboord werden gezet, was enorm,... maar een mensenleven gaat voor vervangbaar materieel.

Een zeemansgraf voor de Huey als dank voor hun inzet,...


- München 1972 -

In september 1972 bleek de Huey geen mensenredder, maar een dodelijke val. In de nacht van 4 op 5 september hadden acht leden van de Palestijnse terreurbeweging 'Zwarte September' elf Israëliërs gegijzeld in het Olypische Dorp in München, Duitsland. Na onderhandelingen zouden de gijzelnemers en hun gegijzelden per vliegtuig naar Caïro, Egypte, worden overgevlogen. Op 6 september 1972 werden ze eerst in een bus vervoerd en vervolgens in twee Huey helikopters overgevlogen naar de luchtmachtbasis Fürstenfeldbruck.

Het uitgebrande wrak van de UH-1D op Fürstenfeldbruck

Toen bleek dat er geen bemanning in het vliegtuig aanwezig was, realiseerde de leider van de terroristen dat het een valstrik was, en keerde terug naar de helikopters. Hierop werd door politiemensen het vuur geopend. De gijzelnemers beantwoordden het vuur en wierpen tevens een handgranaat in de helikopter met de Israëliërs. Alle elf kwamen om het leven in de daarop volgende explosie en brand. Vijf van de acht terroristen kwamen ook om het leven.

- Twilight Zone; The Movie -

Het onfortuinlijke wrak van de UH-1B op de set van Twilight Zone; The Movie

Een ander negatief incident waar een Huey bij betrokken was, was tijdens het filmen van een onderdeel van de speelfilm Twilight Zone: The Movie, uit 1983. Een speciaal geprepareerde Bell UH-1B Huey raakte betrokken in een explosieve scène. De staartrotor werd geraakt en stortte vervolgens neer op twee kinderen, Myca Dinh Le en Rene Chen, en de acteur Vic Morrow, die alle drie om het leven kwamen. Het was een drama dat ten tijde breed werd uitgemeten in de pers.


Model 212 - UH-1N

De Mariniers wensten in 1968 een Model 205 met een dubbele motor. Boven zee opereren brengt zoveel risico's met zich mee dat een storing met één motor desastreus zou zijn. Aangezien ook Canada een tweemotorige versie wilde, ging Bell een alliantie aan met Pratt & Whitney Canada. Aanschaf door de Amerikaanse defensie hing even nog aan een zijden draad, vanwege de liberale opstelling van Canada tegenover de inmenging van de Verenigde Staten in Vietnam en maakte er geen punt van dat jongens die onder de dienstplicht wilden uitkomen (lees 'uitzending naar Vietnam ontduiken') uitweken naar Canada. Het Amerikaanse congres ging alleen akkoord tot aankoop als er PT6T/400 motoren in kwamen van Amerikaanse makelij.

Een UH-N van het Amerikaanse Marine Corps
Klik voor 'copyright-disclaimer'

In 1970 verscheen het Model 212 (Twin Two Twelve), de UH-1N. De Amerikaanse luchtmacht nam er 79 af en de Navy/Marine Corps 221 stuks. De UH-1N is gemakkelijk te onderscheiden van de eerdere modellen door een iets scherpere neus en de grotere motorgondel op de romp. Ondanks de dubbele motoren was de UH-1N iets langzamer dan de UH-1H. Wat verder opvalt aan de Marine Corps versie, de UH-1N is het ontbreken van de stabilisator boven op de rotorkop. De UH-1N maakt gebruik van het Stability Control Augmentation System (SCAS) welke servo's aanstuurd die de stabiliteit verzorgen van de rotor.

Links de stabilisator op de standaard leger UH-1
rechts de UH-1N Marine Corps versie zonder de stabilisator

De eerste inzet was bij de USAF 20th Special Operations Squadron in Vietnam. Zonder markeringen, en in Green Hornet camouflage maakte het verkenningsvluchten. Voor eigen bescherming waren de UH-1N's uitgerust met Miniguns, of 40mm garnaatwerpers, en raketpotten.

Canada nam 50 CUH-1N Twin Huey's af (in Canada aangeduid als de CH-135 Twin Huey), welke geleverd werden vanaf 1971. In 1999 werden de laatste uit de Canadese inventaris afgestoten, waarvan er 41 naar de Verenigde Staten gingen, die ze doorstuurden naar het leger en de politie van Colombia (als wapen tegen de drugsbaronnen en de FARC rebellen).

Italië bouwde bij Agusta-Bell de UH-1N in licentie als de AB 212. Deze types zijn herkenbaar aan de stabilisator op de rotorkop. De Agusta versies vlogen bij de Italiaanse marine, Griekse marine, Peru, Spanje, Turkije, Venezuela en Iran.

Bell UH-1Y Venom (of Super Huey)
Klik voor 'copyright-disclaimer'

De Marine Corps is niet de laatste Amerikaanse eenheid die nog opereerd met de UH-1N, maar deze worden nu wel vervangen voor de Bell UH-1Y Venom (of ook wel Super Huey genoemd). Niet alleen de avionics zijn gemoderniseerd, ook de motoren zijn stukken sterker geworden. Tevens werden de dubbele rotors uitgebreid naar vier rotors (waardoor het karakteristieke 'whoep, whoep' geluid verdween). In eerste instantie zouden oude frames van UH-1N worden gebruikt, maar in april 2005 werden er contracten getekend om nieuwe toestellen te bouwen. In 2018 werd de laatste van 160 gebouwde UH-1Y's geleverd aan het Marine Corps en daarmee was de UH-1N's afgeschreven.

Het Amerikaanse leger (Army) gebruikte de UH-1 tot 2005 toen het uit dienst werd genomen. De Army National Guard begon in 2009 met de vervanging van de UH-1 voor de UH-72 Lakota. De laatste UH-1 werd uitgefasseerd bij de National Guard in 2016.

Een aangepaste regerings USAF UH-1N van de Joint Base Andrews
(let op de aanwezige stabilisator op de rotorknop)

De US Air Force opereert ook nog minstens met 60 UH-1N's, waarvan zo'n 25 stuks bij Intercontinetal Ballistic Missile (ICBM) bases zijn gestationeerd, en 19 stuks op Joint Base Andrews om eventueel regeringsmedewerkers uit Washington DC te evacueren. Op 24 september 2018 werd bekend gemaakt dat de Boeing/Leonardo MH-139 (een variant van de AW-139) deze UH-1Ns gaat vervangen. Voor testen en trainingen zijn nog 18 UH-1N's in gebruik.

Op de volgende pagina aandacht voor het zusterschip van
de Huey, de Cobra
Klik op de Cobra hieronder en u 'vliegt' er direct naartoe!