Eind jaren negentig van de vorige eeuw mocht ik getuige zijn van een 'bomb-run' van een A-10 Thunderbolt II in de woestijn van Arizona (puur toeval). Door de jaren heen kwam ik het toestel regelmatig tegen. Iedere keer was het een fascinerend gezicht. Het had iets ouderwets, niet van deze tijd, die trage bewegingen met die strakke vleugel en die motorgondels hoog achter op de romp met die dubbele kielvlakken.

Ervaringen opgedaan gedurende de Vietnam oorlog bleek er een vliegtuig nodig te zijn die voor nabije luchtsteun moest zorgen voor de grondtroepen. De Amerikanen hadden verschillende toestellen in hun arsenaal die ingezet werden voor deze taak, maar geen één was echt perfect. Of ze vlogen te snel om hun doel te vinden en te raken, of te langzaam dat ze slachtoffer werden van vijandelijk vuur. Een degelijke grondaanvaller bleek de éénmotorige propeller aangedreven, en daardoor kwetsbaar, Skyraider. Voor een dergelijk toestel was dus een vervanger nodig.

In 1967 lanceerde de USAF het AX-programma. Het gevraagde toestel moest uitgerust zijn met straalmotoren, een krachtig kanon hebben en een grote verscheidenheid aan afwerpbare bewapening, zoals bommen en raketten, kunnen dragen. Er werd tevens een goede wendbaarheid en hoog incasseringsvermogen gevraagd van het toestel, omdat het laag moest kunnen opereren. Probleem was dat het 30mm GAU-8/Avenger kanon op zich liet wachten.

De luchtmacht leverde in plaats daarvan kleinere 20 mm M61 Vulcan-kanonnen voor de fly-off-tests om het winnende casco te kiezen, dat uiteindelijk door het Fairchild Republic-ontwerp werd gewonnen. Als zodanig droeg de inzending van Northrop YA-9 nooit de Avenger, en deze moest na vergelijkende testen het afleggen tegen de YA-10 van Fairchild.

De Fairchild YA-10 maakte haar eerste vlucht 4 mei 1972. Het vliegtuig was min of meer rond het enorme 30mm GAU-8/Avenger kanon gebouwd. Vanwege de ruimte dat het kanon innam, moest het neuswiel naar stuurboord verplaatst worden. Onder de rechte vleugels was ruimte voor 7257 kg aan afwerpbare bewapening. Met de afmetingen van een B-25 Mitchell kan de A-10 dus bijna net zoveel gewicht aan bommen vervoeren als een B-17 Flying Fortress, en dan bediend door één man!

In 1973 koos de luchtmacht General Electric als winnaar van de afzonderlijke wapenwedstrijd met zijn enorme roterende 30mm GAU-8/Avenger kanon, dat met de bijbehorende componenten en het munitietoevoersysteem ongeveer 300 kilo woog. Er was ook nog een idee om een 30 mm Oerlikon 304RK-kanon met één loop, de KCA, in het toestel in te bouwen. De 304RK kreeg de aanduiding GAU-9/A. Maar deze bleken toch storing gevoeliger dan de 'Avenger' die ook nog eens in dezelfde tijd 10 schoten meer kon afgeven dan de GAU-9/A. betrouwbaar was.

Testpiloten gingen in maart 1974 voor het eerst met volledig geladen YA-10's de lucht in. En toen kwamen de eerste problemen aan het licht. Als de piloot zijn kanon activeerde ratelde deze 70 kanonskogels per seconde uit het wapen. De kogels, groter dan een bierflesje, waren hoog explosief, of een mix van HE en pantser doorborende (AP) projectielen die voorzien waren van een kern van verarmd uranium. Er waren twee hydraulische motoren nodig om de zeven lopen van het kanon te laten draaien. De hoeveelheid rook en vuur dat het afschieten meebracht verblindde de piloot en liet roet achter op de voorruit, wat gevaarlijk was als het toestel laag op een doelwit afvloog. Hiertoe werd een speciaal ruitenwas systeem aangebracht.

Wat meer gevaar meebracht was dat het afvuren van het kanon gassen produceerde, welke over de romp vlogen, en welke geen zuurstof bevatten en welke de motoren konden doen 'stikken'. Er werden gedurende 10 jaar verschillende 'oplossingen' aangedragen maar geen enkele was echt afdoende om een 'flame-out' van de motoren te voorkomen. De fraaiste was waarschijnlijk de gehele afdekking van de monding van het roterende kanon (zie de foto hierboven). Maar de oplossing werd uiteindelijk in de motoren gevonden. Als de piloot het kanon activeerde, werd er ook een ontstekingsysteem gestart en mocht er dan een motor uitvallen, dan werd deze direct weer opgestart.

Er was een voorstel tot een tweezitter welke bij nacht en bij slecht weer zou kunnen opereren. Hiertoe werd de A-10A 73-1664 aangepast tot een YA-10B Night/Adverse Weather (N/AW). Maar na dit enige prototype werd verdere ontwikkeling stopgezet vanwege dat er geen budget voor (over) was. Het toestel is wel bewaard gebleven en is te vinden op de Edwards Air Force Base in California.

Het toestel heeft een enorm incasseringsvermogen, al verliest het één motor is dat geen probleem. De motoren hoog achter op de romp jagen de hete gassen over de stabilisatoren waardoor deze bescherming bieden tegen hitte zoekende raketten die vanaf de grond worden gelanceerd. De piloot is beschermd door een titaniumbak dat vijandelijk vuur tot 23mm kan weerstaan. Mocht het toestel zijn hydraulische systeem verliezen en wellicht het landinggestel niet kunnen laten zakken, dan kon het toch een redelijke noodlanding uitvoeren, omdat de wielen van de A-10 slechts deels worden ingetrokken, en er bijna een half wiel onderuit blijft steken. Hierdoor kan er zoveel mogelijk schade aan de onderzijde van de romp worden voorkomen.

In oktober 1975 werd de eerste productie A-10 afgeleverd aan de USAF. Met de officiële naam Thunderbolt II, een eerbetoon aan de P-47 Thunderbolt uit de Tweede Wereldoorlog, was een ware tankkiller geboren. Maar de A-10 werd waarschijnlijk bekender door haar officieuze bijnaam, de Warthog (Wrattenzwijn). Dit vanwege het ontbreken van enige stroomlijn en de aanwezigheid van vele bulten en uitsteeksels. Het lelijke eendje sprak niet echt tot de verbeelding van de ware jachtvlieger. Het was ook een weinig dynamisch toestel, dat vrij eenvoudig te vliegen bleek.

Nadat 715 toestellen waren afgeleverd, de laatste in 1984, inclusief twee prototypes en zes ontwikkeling toestellen, werd de productie gestopt. De order voor een trainer versie in 1981 werd opgeheven vanwege budget inkrimping.
Piloten liepen niet direct echt warm voor de A-10. Al vrij snel gingen er stemmen op om het toestel maar weer uit te faseren. Er was een vervanger op het oog met de A-16. Dit toestel was een F-16 dat als gronddoel-aanvaller zou worden aangepast. Dit vooruitzicht bleek voor piloten een stimulans te zijn om toch met de A-10 te vliegen (met het oog op een dynamische toekomst). Maar de A-16 bleek geen optie toen de testen zwaar tegen vielen.

De piloten die met de A-10 vlogen vonden het toestel achteraf geweldig om mee te opereren. Het directe aanschouwen van de destructie die het kanon aanbracht, gaf de vlieger een onoverwinnelijk gevoel. Ondanks dat met Northrop-Grumman in 1987 afspraken werden gemaakt voor een onderhoudcontract en een eventueel opwaardering programma, leek het einde in zicht te komen. Veel 'deskundigen' meenden dat het toestel een hopeloze mislukking was.

Tijdens de opbouw naar Operation Desert Storm, de bevrijdingsactie tegen de bezettingsmacht van Irak in Koeweit, werden 144 Warthogs overgebracht naar Saoedië-Arabië. Toen de op 17 januari 1991 de, zogenaamde, Golf Oorlog losbarste snoerde de A-10 de criticasters de mond. Tijdens de 8624 missies van de A-10, werden 967 tanks, 1026 stuks artillerie, 1306 trucks, 281 militaire onderkomens, 53 Scud raketten, 10 vliegtuigen op de grond en 2 in de lucht vernietigd. De A-10 was verantwoordelijk voor vernietiging van een kwart van Saddam Hussein zijn arsenaal. Sommige A-10's liepen zware schade op, maar wisten hun basis weer te bereiken. Vijf gingen daadwerkelijk verloren in de strijd.

Plotseling werd er niet meer neergekeken op de 'Tankkiller' en haar piloot. De vlieger had een grote vrijheid op het slagveld en kon vaak zelf bepalen welk doel hij koos en hoe hij dat doel tactisch het beste kon uitschakelen. De piloot van de A-10 moet zich één van de laatste echte gevechtspiloten gevoeld hebben. Dat dit soms dramatisch mis kon gaan bleek toen op een dag een Amerikaans voertuig onder vuur werd genomen door een A-10 waarbij zeven mariniers omkwamen. Soms vlogen er OA-10's rond om als Forward Air Controler (FAC) dienst te doen, om een beter gecoördineerde aanval op te zetten. Als er een OA-10 begeleiding was werd ook voorkomen dat er Amerikaanse of andere geallieerde troepen werden getroffen. Tijdens Operation Desert Storm was er één veel gehoorde klacht van A-10 piloten, en dat was de groene camouflage waarin het toestel boven de woestijn opereerde.

Ervaringen opgedaan boven de woestijn resulteerden erin dat de camouflage van groen naar een lichtgrijs ging, de zogenaamde 'Compass Ghost' kleur. Door de Golf Oorlog werd in eerste instantie het uitfaseren uitgesteld, maar leek toch onafwendbaar. De blijvende dreiging vanuit het Middenoosten en Azië, het werkterrein waar de A-10 zich optimaal voelde, bleek wederom de redding voor het toestel. Nadat het toestel in 1999 ten tijde van de oorlog in de Balkan weinig (mocht) uitrichte(n), in opdracht van de Clinton Adminstratie die bang waren om piloten en vliegtuigen in dat conflict te verliezen (en hun gezicht), kwam er een nieuwe opdracht in 2001. Na de Al Quaida aanval op Amerika, werd Afghanistan een nieuw oorlogsgebied.

Terugdenkend aan het grote succes tijdens de eerste Golf Oorlog, werden er in 2003 wederom A-10's (60 stuks) naar die regio gestuurd. In eerste instantie werd de A-10 ontzien, maar later, tijdens Operation Iraqi Freedom, welke begon op 20 maart 2003, toch met succes ingezet. Tijdens de strijd rond Bagdad ging één A-10 verloren toen Irakese soldaten deze wisten neer te schieten nabij het internationale vliegveld. De wereldbevolking mocht getuige zijn van de afschrikwekkende slagkracht van de A-10 toen deze het vuur opende met het kanon op een rijksgebouw in Bagdad waar nog tegenstand van Irakese troepen vandaan kwam.

In deze periode, rond 2003, bleken sommige A-10 vleugels metaalmoeheid te vertonen. Men kon ze verstevigen, maar er werd gekozen om nieuwe vleugels te laten bouwen. Boeing kreeg de order om 173 vleugels te maken, met een optie voor 69 extra. In 2011 vlogen de eerste twee A-10's met de nieuwe vleugels. In 2014 werd geopperd om te stoppen met het plaatsen van nieuwe vleugels, maar ondanks dat die 500 miljoen dollar zou besparen, werd toch in 2015 weer de vervanging voortgezet. Boeing voorspelde dat met de 'Thick-Skin Urgent Spares Kitting' (TUSK) programma de vloot van A-10's tot zeker 2040 vliegwaardig kan blijven.

Niet alleen de vleugels kregen een upgrade, in 2005 was men ook begonnen met het moderniseren van de 356 A-10 en OA-10's met Precision Engagement upgrade, een verbeterd 'fire control system'(FCS), verbeterde 'Electronic Counter Measurement' (ECM) en 'Smart Bomb Targeting'. Ook in de cockpit kwamen aanpassingen, zoals 2 multifunction displays. Tevens werd er een 'Hand-on-Throttle-and-Stick combinatie aangebracht (bestaande uit een mix van een F-15 en een F-16 gashendel). Nadat de laatste A-10 in juni 2011 de upgrade had gekregen, kreeg de 'Warthog' de aanduiding A-10C.

Komende jaren zouden de laatste A-10's uitgefaseerd worden waarmee één van de laatste echte militaire 'piloten' vliegtuig (in mijn ogen) verdwijnen zou. Maar zoals het er nu naar uitziet kan het uitfaseren nog wel eens langer gaan duren. In 2016 werd er van uitgegaan dat de A-10 in 2022 uigefaseerd zou worden. De rol van van de A-10 zou dan moeten worden overgenomen door de F-35 Lightning II. Maar de kritieken op het ultra dure toestel welke de F-35 nu krijgt, mede vanwege de beperkingen die de F-35 heeft, is het nog maar de vraag of er straks wel genoeg F-35's worden aangeschaft om de rol van de 'Warthog' op zich te nemen. In 2017 werd al weer voorzichtig gefluisterd dat de 'Warthog' voor 'onbepaalde tijd' in de inventaris van de defensie van de Verenigde Staten blijft,... De Amerikaanse luchtmacht, de USAF, denkt na over een opvolger van de A-10. Het Amerikaanse leger (Army) die de grootste baat bij het toestel heeft als Close Air Support zou er wel enkele willen overnemen van de luchtmacht, maar deze waren niet van plan hiermee in te stemmen. Boeing wilde eventueel opgeknapte A-10's wel verkopen aan buitenlandse klanten, maar ook dit verbiedt de United States Air Force.

Onderstaande gegevens betreft de A-10 'Warthog'

Fabrikant	Fairchild
Gebruik	Grondaanvalsjager/tankkiller
Motor	2 x General Electric TF 34-GE-100
Vermogen	2 x 4112 kg
Spanwijdte	17,53 m
Lengte	16,26 m
Hoogte	4,47 m
Vleugeloppervlakte	47,01 m²
Gewicht	leeg	11321 kg	Geladen	22.680 kg
Snelheid	max.	707 km/u	Geladen	700 km/u
Plafond	onbekend, maar opereerd nooit hoger dan 5 km
Bereik	1000 km bij operatie, normaal tot 3949 km
Bewapening	1 x 30mm GAU-8A kanon (1174 patronen), verscheidenheid aan afwerpbare bewapening tot 7257 kg, oa. AGM-65 Maverick raketten, Paveway lasergeleid bommen
Bemanning	1
Eerste vlucht	4 mei 1972
Aantal gebouwd	715

BRONNEN

Klik hieronder om naar de homepage te gaan

OF GA TERUG

---