De route naar Peenemünde en het museale deel is recht toe, rechtaan. Na het verlaten van de brug bij Wolgast, blijft u de 111 volgen voor ongeveer 4 kilometer en ga dan linksaf richting Trassenheide en Karlshagen (L264). Bij Peenemünde aangekomen gaat u bij het eindstation van de trein linksaf de scherpe bocht in voor het bezoek aan het Historisch Technisch Museum. Volg de borden naar het rommelige parkeerterrein. Het is betaald parkeren. Wij dachten aan twee uurtjes wel voldoende te hebben voor het bezoek, maar ik ben teruggeweest om de meter bij te vullen. De kosten voor het museum bedragen standaard € 10,- kinderen betalen € 2,- (vanaf 6 jaar). Bij de kassa wordt gevraagd of je gebruik wil maken van het uitzichtpunt vanaf het dak van de krachtcentrale, voor deze lift wordt een € 1,- extra gevraagd. Tussen april en september is het geopend van 10.00 uur tot 18.00 uur (tussen oktober-maart open tot 16.00 uur, waarbij opgemerkt dat het tussen november-maart op maandag dicht is).

De toegang tot het Historisch Technisch Museum is ingericht in het voormalige gebouw van waaruit de krachtcentrale werd gecontroleerd. Tevens was dit een schakelstation en een schuilbunker voor het personeel van de krachtcentrale bij een luchtalarm. Zoals de schade aantoont is het gebouw getroffen tijdens een bombardement op 4 augustus 1944. Hierna kon het niet meer functioneren als controle centrum, en werd enkel nog als schakelstation gebruikt. Via het schakelstation werd de stroom verdeeld naar verschillende onderzoek- en testcentra van de Wehrmacht en de Luftwaffe. Het gebouw werd vanaf 1991 in gebruik genomen als museum voor de collectie verhuisde naar de krachtcentrale in 2000, in welke periode het reeds bezocht was door meer dan 2 miljoen bezoekers.

Het eerste object dat u tegenkomt is een grauwe steen met Russische namen. Men loopt er wellicht aan voorbij, maar deze steen is een herinnering aan de spectaculaire ontsnapping van 10 Russische gevangenen die vanaf het vliegveld van Peenemünde ontsnapten. Ten zuiden van Peenemünde ligt het plaatsje Karlshagen waar ook een concentratiekamp was. Om te ontsnappen aan de onmenselijke omstandigheden besloot de oud piloot Mikhail Devyataew een vliegtuig te stelen. Met een paar vertrouwelingen wist Devyataew werk te krijgen bij het vliegveld van Peenemünde. Hier bestudeerde hij hoe piloten de Heinkel He 111 opstartten. Op 8 februari 1945 was het zover. Devyataew en vier anderen op de hoogte van de plannen, en vijf anderen die niet van de ophanden zijnde ontsnapping wisten, sloten zich bij hen aan toen de plannen werden uitgelegd door Devyataew. Terwijl de Duitsers zich naar de kantine hadden gespoed voor de lunch, kozen de vluchtelingen een Heinkel He 111 voor de ontsnapping. Helaas stond daar de bemanning en een wacht nog naast. Er werd overwogen een ander toestel te kiezen, maar uiteindelijk was de kust veilig op de bewaker na. Deze werd door mede vluchter Ivan Krivonogow doodgestoken met een stuk geslepen ijzer. De toegang tot de bommenwerper bleek afgesloten, maar door een gat naast het luik te hakken kon de toegang van binnenuit ontgrendeld worden. Maar het starten van de He 111 was het volgende probleem, geen stroom. Er moest een accuwagen eerst aangesloten worden, gelukkig was deze snel gevonden door de gevangenen.

Het opstijgen was het volgende probleem, de eerste poging strandde door te weinig vermogen. Met vol gas op de rechtermotor werd de kist omgedraaid. Maar nu stonden de gealameerde Duitsers op de baan en zagen de He 111 op hen afkomen. Om het vege lijf te redden stoven deze uiteindelijk uiteen. Vol gas en met sprongen kwam de bommenwerper uiteindelijk los. Maar het was vechten met de besturing, want het toestel wilde niet klimmen. Het bleek dat de trim op landen stond, Devyataew draaide het wiel van de trim in de juiste postitie. Duitse jagers begonnen aan een achtervolging, maar in het zware wolkendek wist de He 111 zich schuil te houden. Na eerst oostwaarts te hebben gevlogen begon Devyataew aan een zuidelijke koers,... en toen Russisch afweer geschut begon te schieten wisten ze dat ze goed zaten. Door de rondvliegende granaatscherven raakten twee aan boord gewond. Maar Devyataew wist de He 111 aan de grond te krijgen. Natuurlijk werden ze stevig aan de tand gevoeld, maar uiteindelijk gaven de mannen zoveel aan gegevens dat dit de Russische aanval op het eiland Usedom van een enorm voordeel gaf. Ook de He 111 was een goudmijn, want het bevatte volgapparatuur voor de V2.
Hermann Goering, toen in de functie van Reichsminister der Luftfahrt, gaf opdracht om de commandanten van het vliegveld en van het concentratiekamp te executeren, maar Hitler draaide dit terug, de 'officiële' versie die de leiding gevende Duitsers gaven was 'dat de He 111 onderschept was en neergestort'.

Het volgende object op het binnenterrein is een model op ware grote van een A4/V2 raket. De eerste V2's stonden nog op papier als Aggregat 4 (A4) maar vanaf september 1944 als Vergeltungswaffe 2 (V2). Om de drie kwetsbare fabrieken waar de V2 werd gebouwd, werd besloten deze dus bij Nordhausen in de tunnels van de Kohnstein onder te brengen. Vanaf 19 september 1943 liepen daar de goederentreinen af en aan om de fabrieksmachines, gereedschappen en productie materialen, en het personeel van de V-2 fabrieken aan te voeren. Onder afschuwelijke omstandigheden werkten hier dwangarbeiders uit het nabijgelegen concentratiekamp Dora aan de fabricage van de raketten. Op 10 december kwam de architect en Ministerie van Bewapening Albert Speer persoonlijk naar Nordhausen om de ‘Mittelbau’ te inspecteren. Hij was onder de indruk hoe ver de opbouw al gevorderd was. Rond deze tijd was er een proefproductie gestart om de eerste V2 raketten te assembleren.

Op 1 januari 1944 kwamen de eerste drie V2’s (#17001 – 17003) van de assemblage lijn en werden naar Peenemünde overgebracht. Er bleken veel fouten in deze raketten te zitten, welke eerst opgelost moesten worden. Op 27 januari kon dan eindelijk V2 #17003 afgeschoten worden. Zonder succes, het explodeerde tijdens de lancering. Ook de proeflancering met andere raketten waren desastreus, de meesten explodeerden tijdens, of direct na de lancering en slechts 10 tot 20% wist het doelgebied te bereiken.

De 20.000 onderdelen van een V2 raket waren uitermate gevoelig voor sabotage door de slavenarbeiders. Er werden maatregelen genomen om daar waar zaken konden worden vereenvoudigd deze snel door te voeren. Ook Wernher von Braun kwam naar Mittelbau op 25 januari 1944 om zijn visie en voorstellen aan te geven. Technisch opgeleide gevangenen kregen de leiding over andere gevangenen, en moesten hun werkzaamheden controleren. Iedere nalatigheid werd als sabotage aangemerkt en de strafmaatregelen waren extreem, zoals folteringen door de Gestapo, gevolgd door ophanging.

Hitler was in 1941 nog niet geïnteresseerd in de V2, mede omdat de voorgang van de experimenten traag verliepen. Maar enkele jaren later was Hitler verwachtingsvol, vanwege de positieve geluiden over de raket, en hij had een 'wonder-wapen' nodig om de Duitse bevolking achter zich te houden. Maar het complexe van de 12.900 kg zware raket betekende dat het vaak mis ging. In de neus kon een 750 kg zwaar Amatol explosief worden aangebracht, waarmee de neus alleen al een gewicht van bijna een ton had. De raket had een 25 ton zware voorstuwing nodig bij de start. Vervolgens bouwde dit zich op tot zo'n 72.500 kg welke slechts 65 seconden duurde voor de tanks leeg waren. Om de verbrandingskamer te beschermen die 2700° celsius heet werden, werd er rondom via buizen vloeibare ethyl alcohol gestuwd. Op 80 kilometer hoogte had de raket dan voldoende momentum van 5.400 km/u om een bereik te hebben van 320 km. De raket zou inslaan met een snelheid van 2.880 km/u. Uiteindelijk werden er meer dan 3000 geproduceerd. Waren de kosten in 1944 nog 100.000 Reichsmark per raket, in 1945 was dit teruggebracht tot 50.000 RM.

'Tail-art' wat verwijst naar de film 'Frau im Mond' van Fritz Lang

Het V2 model in Peenemünde is gebouwd op de Peene-Werft in Wolgast in 1995. Hiervoor zijn originele bouwtekeningen gebruikt. Het zwart-wit patroon op de raket was voor het testen aangebracht, zodat men kon waarnemen of de raket tijdens de lancering om de lengte-as ging draaien. Bij de operationele raketten werd een camouflage patroon aangebracht. Op deze replica raket is een 'tail-art' aangebracht met een afbeelding van 'Frau im Mond' (Vrouw in de Maan), gebaseerd op de laatste film van Fritz Lang uit 1929. Deze film draait om een expeditie naar de Maan omdat daar goud zou zijn. Fritz Lang vroeg advies aan ruimte experts en dat straalt ervan af, helaas lopen de mannen op de Maan in Lederhosen,...

De Fi 103 V1 vliegende bom op de lanceerstelling

Vlabij de V2 is een lanceerbaan met een Fiesler Fi 103 vliegende bom V1 te vinden. Deze installatie heeft een Nederlands tintje. De lanceerbaan is een zogenaamde Walter gespleten-buis installatie. Acht secties buizen, die aan de bovenzijde een gleuf bevatte, werden gekoppeld tot een 40 of 50 meter lange slee. De slee was een buis wat als cilinderruimte diende voor een zogenaamde ‘plunger’, welke een doorsnee had van 31 centimeter. Achter de plunger werd vanaf een verrijdbare stoom generator aangesloten waarna een reactie tussen waterstofperoxide (T-Stoff) en de katalysator calciumpermangaat (Z-Stoff) tot stand gebracht werd waardoor water onder hoge druk tot stoom werd omgezet. De plunger, met daarbovenop de V1 verbonden schoot dan naar voren door de rail, de V1 de nodige aanvangssnelheid gevende voor het de lanceerrail verliet om op eigen kracht verder te vliegen, de plunger schoot dan aan de voorzijde van de slee weg en kon geborgen worden voor de volgende lancering.

De 'plunger' om de V1 weg te schieten,...

De eerste V1 werd op 24 december 1942 gelanceerd vanaf Peenemünde-West en uiteindelijk zouden er 22.000 lanceringen volgen, met name op Europese steden. Tijdens het oprukken van de Geallieerde troepen vanuit Normandië in 1944, werd een Walter lanceer installatie ontdekt bij Calais en overgebracht naar Engeland. In 1990 werd het verkregen door de Stichting Vrienden van Luchtvaart Museum Twente. Maar in 2006 werd het aangekocht door het museum van Peenemünde met hulp van de Vrienden van het HTM Peenemünde en de Spaarbank West-Pomerania. In een twee jaar durende restauratie werd een nieuwe draagconstructie gebouwd. Meer over de V1 verderop deze pagina's.

De trein 'onder' de V1 is opmerkelijk,...

Wellicht één van de opvallenste zaken is wellicht dat er een treinstel staat. Op het spoortraject, dat in 1943 werd aangelegd, reden elektrisch aangedreven treinen die aangevoerd waren van de Berlijnse S bahn. Het treinstel dat hier staat oogt nog steeds modern. Na de oorlog bleven verschillende van deze treinen in gebruik. Deze trein reed tot 1978 in Beieren rond. In de trein is een overzicht tentoonstelling over de zogenaamde Peenemünde Werkbahn.

Resten van de stadsverwarming,...

Tot slot op het buitenterrein vindt u een restant van een grote buis in een 'U' vorm. In de grond waren verschillende leidingen en buizen aangelegd voor riolering, bekabeling, maar ook voor stadsverwarming afkomstig van de krachtcentrale. Het stadverwarming systeem liep tot Karlshagen, zo'n 7 kilometer verder, waar het een ziekenhuis, het Test Centrum 'Zuid', het station, bijgebouwen en een deel van Karlshagen van warmte voorzag.

Voor het vervolg van Peenemünde,
klik hieronder,...

---