Op de voorgaande pagina's zijn veel foto's gebruikt van en na de aanval door de Japanners op Pearl Harbor, maar ook van de speelfilm over deze onverhoedse aanval, 'Tora! Tora! Tora!'. Niet alle foto's konden gebruikt worden, want overdaad schaadt, en het is al een zeer uitgebreid verhaal. Hieronder volgt dan als toetje een kleine kaleidoscoop aan foto's van de 'Making Of' van 'Tora! Tora! Tora!'.

In Amerika werd een enorme set gebouwd van een deel van een slagschip, welke gebruikt kon worden voor de USS Arizona, de USS Nevada en de USS West Virginia. De onverhoedse aanval op Pearl Harbor vond plaats kort voor acht uur in de ochtend. Op de USS Nevada stond het orkest klaar voor de vlagceremonie van acht uur,... het is in 'Tora! Tora! Tora!' het dramatische startpunt voor de aanval.

Voor de oplettende kijker kan het opvallen dat de set voor de Amerikaanse slagschepen tussen de schepen onderling niet kloppen. De set, wat voor het grootste deel het middelste achterstuk betrof, heeft voor alle drie de slagschepen dezelfde kanonnen in de torens. Bijvoorbeeld, de USS Nevada heeft in toren #3 slechts twee kanonnen (14 inch, 356 mm), en de USS West Virginia heeft in toren #3 en #4 elk twee kanonnen (16 inch, 406 mm). Maar men heeft gekozen voor de USS Arizona die in toren #3 en #4 drie kanonnen heeft (14 inch, 356 mm). Opvallend is dat voor de grote modellen wel het juiste aantal kanonnen in de torens werden aangebracht (zie bijvoorbeeld het ruim 10 meter grote model van de USS Nevada lager op deze pagina).

Aan de Japanse kust van Kagoshima werden de grootste decors tot dan gebouwd, betreffende een groot deel van het vliegdekschip de Akagi en het slagschip Nagato. Alleen de bovenbouw, het deel dat boven de waterlijn te zien was, van beide schepen werd opgebouwd. Hiertoe werden honderden palen in het zand geboord om de zaak op te bouwen. De Nagato set had een lengte van 198 meter en was 10 verdiepingen hoog.

'Tora! Tora! Tora!' werd in een tijd geschoten dat er nog geen Computer-Generated Imagery (CGI), oftewel computeranimatie, bestond. Tegenwoordig toveren ze 'levensechte' schepen en vliegtuigen in een handomdraai uit de computer. Maar voor 'Tora! Tora! Tora!' was men aangewezen op het gebruik van modellen om de slagschepen en de vliegdekschepen weer te geven. Hiervoor was een budget beschikbaar van 1,25 miljoen dollar. 20th Century Fox had in Malibu een enorme watertank van een meter diep voor het filmen van waterscènes. In de ondiepe tank werd een onschuldig blauw kleurmiddel gebruikt om de kabels en buizen onder water uit het zicht te houden. Om een lichte golfslag te creëren werden en grote ventilatoren rond de watertank geplaatst.

De modellen waren op een schaal van 1/15 en waren tot in de kleinste details gebouwd. De slagschepen hadden een lengte van ruim 10 meter! In de watertank was 'Battleship Row' aan de rand van het Ford eiland nagebouwd. Voor andere achtergronden, zoals een laag camera standpunt, werden soms ook enorme beschilderde doeken opgehangen om de 'skyline' van Pearl Harbor te tonen.

De gelanceerde miniatuur torpedo's waren kabels die slang trokken waaruit samengeperste lucht spoot, om een suggestie van luchtbellen veroorzaakt door de 'torpedo' te creëren. Als de 'torpedo' doel trof werden net onder de waterlijn kleine explosieven tot ontploffing gebracht, waarbij dan gips poeder omhoog werd geschoten om de fijne water mist te maken. Het ziet er best knap gedaan uit, maar het doet soms wel denken aan de effecten gebruikt in de toen populaire TV serie The Thunderbirds.

Hieronder is een facinerende foto te zien waarop twee grote water glijbanen zijn te zien. De opstomende Japanse vloot werd ook in de 20th Century Fox's watertank in Malibu gefilmd. Omdat hiervoor zware zeegang moest worden gecreeërd, werden zes vliegtuig motoren gebruikt die met hun propellers de 'zee' moesten opzwepen. Om het schuimen op de golven na te maken was er een wasmiddel aan het water toegevoegd. Op de foto hieronder zijn vier van de zes oude (of delen van) vliegtuigen te zien, het zouden allemaal Douglas SBD Dauntless toestellen betreffen. Eén van deze 'windmachines' is bewaard gebleven, de A-24B 42-54643 welke is opgeslagen bij Kermit Weeks zijn 'Fantasy of Flight' in Polk City, Florida. Een tweede nagenoeg complete romp is de Douglas A-24 banshee, 42-54593, die door Kevin Smith in Phoenix, Arizona weer vliegwaardig zou worden gemaakt.

Zoals al eerder aangegeven werden ook heel veel replica vliegtuigen gebouwd om vernietigd te worden. Er werden 27 perfect gelijkende Curtiss P-40 jachtvliegtuigen gebouwd. Als model werd vliegwaardige P-40E-1-CU (41-1456) gebruikt, waarvan een afgietsel werd gemaakt om fiberglas replica's te maken. De vleugels voor de replica's waren afkomstig van Beechcraft C-45 vliegtuigen. Sommige replica's waren voorzien van echte Allison motoren om overtuigend over te komen als deze 'vliegtuigen' vernietigd werden.

Om close-up shots te maken tijdens het luchtgevecht tussen de P-40's en Japanse toestellen, werd een P-40 voor een zogenaamd 'blue-screen' opgehangen waarop later een achtergrond werd 'geprojecteerd'. Hier valt op dat er wel glas in de bovenzijde van de cockpit zit, maar niet rondom de piloot. Dit zal gedaan zijn om reflectie in het glas van studio verlichting en camera's te voorkomen.

Als de Japanse Zero na aangeschoten te zijn in een hangaar neerstort, zijn even snel drie vliegtuigen te zien, twee replica's P-40's en een B-25 Mitchell. Deze B-25J, 44-30478 (N9754Z) was een oude filmster die in de film ’In Harm’s Way’ (1965) figureerde. Nadat een dronken piloot met het toestel een joy-ride had gedaan op 7 mei 1965 en daarbij een radiotoren ramde, maar wel wist te landen op Honolulu, werd de piloot gearresteerd, en de B-25 niet meer gerepareerd en opgeslagen.

Voor 'Tora! Tora! Tora!' werd de B-25 uitgerust met één staartvlak (inplaats van de kenmerkende dubbele staartvlakken), en in een oude hangaar op Ewa Field, Ohau, geplaatst om voor een A-20 Havoc door te gaan. Toen de Zero door het dak van de hangaar naar binnen kwam, werd de B-25 compleet vernietigd in explosies.

De film 'Tora! Tora! Tora!' mocht tijdens de Academy Awards in 1971 vijf nominaties tegemoet zien, waarvan men slechts één Oscars in ontvangst mocht nemen. Deze was voor de Best Effects en Special Visual Effects, welke werden toegekend aan A.D. Flowers en L.B. Abbott. Genomineerd voor: Best Cinematography (ging naar Ryan's Daughter); Charles F. Wheeler, Osamu Furuya, Shinsaku Himeda en Masamichi Satoh. Genomineerd voor: Best Art Direction-Set Decoration (ging naar Patton); Jack Martin Smith, Yoshirô Muraki, Richard Day, Taizô Kawashima, Walter M. Scott, Norman Rockett en Carl Biddiscombe. Genomineerd voor: Best Sound (ging naar Patton); Murray Spivack, Herman Lewis. Genomineerd voor: Best Film Editing (ging naar Patton); James E. Newcom, Pembroke J. Herring en Shinya Inoue. Dat de 'Set Decoration' buiten de prijzen viel is opmerkelijk gezien de enorme inzet om het historish accuraat te krijgen. Maar het zal ook met de film zelf te maken hebben gehad,... 'Tora! Tora! Tora!' was gebasseerd op een (gezichts)verlies voor Amerika, en 'die andere film', Patton, dat ging over een winnaar voor Amerika,...

Hier en daar zijn nog wat zaken bewaard gebleven die gebruikt zijn in de speelfilm 'Tora! Tora! Tora!'. Vooral de modellen van de Amerikaanse slagschepen spreken tot de verbeelding, zijn daar bewaard van gebleven, of verdwenen. Na de filmopnames werden veel modellen opgeslagen op de zogenaamde backlot van 20th Century Fox. Een model dat het zeker heeft 'overleefd', is de USS Nevada, maar van de USS Arizona is daar onduidelijkheid over. Op bovenstaande foto is het model van de USS Arizona te zien, en het schijnt verkocht tijdens een veiling van de modellen. Het enige wat ik er van terug kon vinden waren enkele model onderdelen die tijdens een veiling in juli 2011 werden aangeboden (hieronder afgebeeld). Mocht u meer informatie hebben, laat het mij weten.

Het mooiste voorbeeld van een bewaard gebleven model is het ruim 10 meter lange model van de USS Nevada. Tijdens een veiling van de modellen werd het model van de USS Nevada aangekocht door Pearl Harbor veteraan en US Navy officier, Lt. Commander Walt Riter (die er, naar eigen zeggen, 1 dollar voor had betaald). Riter bracht het grote model naar verschillende evenementen om het verhaal te vertellen hoe Amerika opkrabbelde na de aanval op Pearl Harbor.

Nadat Riter overleed, rond 2005, bleef het model buiten staan in weer en wind en ging snel achteruit. Om het van de ondergang te redden werd de stichting 'The Quarterdeck Society' in Los Angeles opgericht. John Stewart uit Culver City die modellen maakt voor de filmindustrie, ontfermde zich over het project

Er zijn meer modellen van schepen bewaard gebleven, zoals in 'The Armed Forces Military Museum' in Largo, Florida. OOk een enorm groot model van de Akagi is bewaard gebleven en is nu te vinden in het 'Empire State Aerosciences Museum' in Schenectady, New York. Dat dit het origenele model is, wordt verraden door het 'eiland' dat aan stuurboord staat, in plaats van aan bakboord. Waarom dat zo gedaan is, is niet geheel duidelijk, maar het vermoeden van mijn kant is dat het vliegdekschip USS Yorktown, met het eiland aan stuurboordzijde, gebruikt is tijdens de opnames van 'Tora! Tora! Tora!', waarmee de montage vermakkelijkte.

Van deze zogenaamde mock-up jagers zijn weinig bewaard gebleven. Zover ik kan beoordelen zijn er slecht twee bewaard gebleven. De bekendste van deze oude 'Tora! Tora! Tora!' P-40 Warhawk replica's is op Wheeler AFB te vinden. Deze werd in 2016 geheel opgeknapt door personeel van het 209th Aviation Support Battalion.

Een andere bewaard gebleven P-40 replica is te vinden in het 'Eagle Field AAF' - WWII Living History and Military Museum, welke te vinden is 13 km ten zuidwesten van Dos Palos, Californië. Helaas ziet deze er beroerd uit,... Ik vermoed dat er nog wel ergens een replica te vinden zou zijn, maar verdere informatie kan ik niet vinden. Er zijn beslist nog vijf replica's te vinden in Amerika, maar het is onduidelijk of daar tussen zitten uit de 'Tora! Tora! Tora!'.

De originele vliegwaardige P-40 jagers en B-17 bommenwerpers gingen na het filmen van 'Tora! Tora! Tora!' terug naar hun eigenaars. Maar voor de Japanse vliegtuigen, gebouwd uit Vultee BT-13 en BT-15 trainers, en AT-6 Texans die gewoon goede vliegers waren, werden kopers gezocht. Eén zo'n toestel, een omgebouwde BT-15 trainer tot een Aichi D-3A1 Val Type 99 duikbommenwerper, met de registratie NX67629, AI-201, werd in 1973 gekocht door het 'Planes of Fame Museum'. Deze sloeg het toestel in eerste instantie op, tot er in de jaren negentig een verzoek kwam van Touchstone Pictures voor de Val om te figureren in de speelfilm 'Pearl Harbor'.
Andere Val replica's die in 'Tora! Tora! Tora!' zijn gebruikt en die bewaard zijn gebleven:
N56478, Val Replica, BII-478, ex-BT-13A Valiant (luchtwaardig bij American Airpower Heritage Flying Museum, Midland, TX).
N56867, Val Replica, BI-211, ex- BT-13B Valiant (Laird Aviation Inc, Lemoyne, PA.?)
N54865, Val Replica, BI-211, ex-BT-13A Valiant (March Field Air Museum)

Naast de Val bommenwerpers, vliegen er ook nog heel wat nagemaakte Zero jagers rond die speciaal omgebouwd waren voor . Eén van deze Zero's is een ex-Harvard Mk.IV c/n CCF4-153, (een Canadese T-6 Texan), die nu rondvliegt in Australië als VH-ZRO. Leden van de Commemorative Air Force (CAF) in Amerika, vliegen met nog een aantal replica Zero's om demonstraties te geven, welke gepaard gaan met enorme explosies en vuurballen,... Hiertoe worden onderstaande vliegwaardige 'Tora! Tora! Tora!' replica Zero jagers gebruikt:
N15797, Zero Replica, AI-114, ex-Harvard Mk.IV c/n CCF4-199,
N15799, Zero Replica, AI-113, ex-Harvard Mk.IV c/n CCF4-117,
N9820C, Zero Replica, AI-118, ex-North American SNJ-6 Texan BuNo 112178
N4447, Zero Replica, AI-111, ex-Harvard Mk-IV c/n CCF4-241,

Voor alle duidelijkheid onderstaande twee 'Zero's' die
door de CAF gebruikt worden tijdens shows, zijn geen 'Tora! Tora! Tora!' toestellen:
N11171, Zero Replica, AI-115, ex-North American AT-6B Texan s/n 41-17422,
N9097, Zero Replica, AI-112, ex-Harvard Mk-IV c/n CCF4-158

Andere bewaard gebleven Zero Replica's (wel) van 'Tora! Tora! Tora!', zijn de:
N60DJ, Zero Replica, AI-101, ex-Harvard Mk.IV c/n CCF4-264 (Douglas R. Jackson, Wichita, KS.?),
N15796, Zero Replica, 3-183, ex-Harvard Mk.IV c/n CCF4-16,
N7986C, Zero Replica, ex-SNJ-5 BuNo 51698 (Rudy A. Frasca/Frasca Air Museum, Champaign, IL.?),
N7757, Zero Replica, 77-57, ex-Harvard Mk.IV c/n CCF4-171 (American Aeronautical Foundation, Thousand Oaks, CA.?),
N7754, Zero Replica, ex-Harvard Mk.IV c/n CCF4-215 (Wings and Wheels).

N15795, Zero Replica, AI-117, ex-Harvard Mk.IV c/n CCF4-104, werd compleet vernield in 1977 tijdens een crash waarbij de piloot om het leven kwam. Zero Replica N2048, ook een ex-Harvard Mk.IV werd compleet vernield tijdens een brand in een hangaar, in 1994.

Om tot geloofwaardige Nakajima B5N2 Type 97 Kate torpedo bommenwerper te komen werden ook Vultee BT-13 trainer omgebouwd, met het voorste deel van een AT-6 Texan/Harvard (waarvan de laatste als vliegtuig type wordt gebruikt voor de registratie Kate replica). Hiervan zijn ook nog enkele bewaard gebleven, zoals de;
N2047, Kate Replica, Y-310 (ex-Harvard Mk.IV, CCF4-832)
N3242G, Kate Replica, A-313 (ex-AT-6D Texan, 41-34527, USN SNJ-5 Bu.43766)
N6438D, Kate Replica, EII-301 (ex-AT-6D Texan, 42-85871), eigendom van Hiroyasu Takai, San Jose, CA.
N7062C, Kate Replica, BII-310 (ex-U.S. Navy as Bu. 27675)
N7130C, Kate Replica, AI-311 (ex-AT-6D Texan, 42-85999, USN SNJ-5/Bu.90712) N1264, Kate Replica, ex-Harvard Mk. IV, CCF4-20: Deze schijnt bewaard gebleven, maar verdere info ontbreekt.
AT-6D Texan, 44-81014 was omgebouwd tot een Kate Replica, N3239G (AI-301), maar is weer omgebouwd tot een SNJ-5, en is met de registratie N1689C nog steeds vliegwaardig.
Wat er gebeurd is met de andere twee Kate Replica's (reg. N1264 en N3752G), daar heb ik geen informatie over.

Er is nog een Kate replica te vinden, maar deze ligt op de bodem van de oceaan. Op 19 februari 1969 kwam Vultee BT-13, N2819G omgebouwd tot een Kate na de start vanaf Barbers Point NAS in moeilijkheden en moest een nodlanding maken op het water. De piloot kwam met de schrik vrij, maar het toestel zou nog steeds op de bodem van de zee liggen,...
Waren de kosten van het ombouwen indertijd 30.000 dollar per stuk, deze toestellen zijn nu onderhand een stuk duurder geworden geworden.

KLIK HIERONDER

---