In oktober 1939 werd een zogenaamd politiekamp opgericht nabij Hinzert om ‘potentiele delinquenten’ in onder te brengen. De gevangenen werden ingezet bij de Todt Organisation om te werken aan de ‘Westwall’ (de Siegfried Linie). Het kamp hij Hinzert kreeg de officiële naam ‘SS Spezial Lager Hinzert’. In juli 1940 viel het kamp onder de ‘Inspectie van de Concentratiekampen’. In het begin van de oorlog was het een doorvoerkamp voor gevangenen uit Luxemburg, België, Nederland en Frankrijk. Hiervandaan gingen de gevangen verder naar Buchenwald, Dachau en Natzweiler (of andere gevangenissen). In februari 1942 werd Lager Hinzert opgewaardeerd naar administratie kantoor voor de economie(‘Wirtschafts-Verwaltungshauptamt’), en werd een volwaardig concentratiekamp dat zelf kon bepalen hoe het te werk ging. Pas op 19 februari 1945 werd het een officieel sub-kamp van concentratiekamp Buchenwald, en verloor daarmee de onafhankelijke status.

De eerste commandant van Hinzert Speciale SS Kamp werd Hermann Pister. Deze was via de SS Motor regimenten opgeklommen in 1937 tot in de motorpool van Himmler (Reichsleiter SS), en werd vervolgens gepromoveerd tot commandant opzichter en management van (her-)opvoedingskampen in het westen. Na zich bewezen te hebben droeg concentratiekamp inspecteur Richard Glücks op 19 januari 1942 Pister voor als commandant van Buchenwald nadat de commandant Karl Koch vanwege grootschalige corruptie weg was gepromoveerd.

De eerste gevangenen waren ‘werkschuwe’ Duitsers die her-opgevoed werden door ze dwangarbeid te laten verrichten aan de ‘Westwal’ en andere projecten van OT (Organisation Todt) of voor andere bedrijven. Nadat de oorlog in het westen was uitgebroken kwamen in 1941 leden van Franse Vreemdenlegioen in Hinzert terecht voor ze na enkele weken werden doorgestuurd naar andere gevangenissen. Ook verzetsleden uit Luxemburg, opgepakt door de Gestapo, werden ondergebracht. Verder werden ook grote groepen Polen en Russen, die naar Duitsland waren overgebracht om als dwangarbeiders te worden ingezet, naar Hinzert gebracht. Al deze gevangenen werden in de omgeving te werk gesteld, onder meer in de leisteen-groeve. Omdat veel gevangenen buiten de poort werkten zag de bevolking uit de omgeving dagelijks de gevangenen in hun gestreepte pakken langskomen. Waarmee de stelling ‘dat ze het nooit geweten hebben’ in dit gebied ook niet opgaat.

Op 7 december 1941 (de dag dat Pearl Harbor door Japan werd aangevallen), ging operatie ’Nacht- und Nebel-Erlass’ van start. De motivatie voor deze grootschalige actie was om zoveel mogelijk verdachten uit het verzet te deporteren te doen verdwijnen. Diegenen die niet direct werden doodgeschoten, werden gedeporteerd naar gevangenissen of concentratiekampen in Duitsland. Om het zo geheim mogelijk te houden werden families in onzekerheid gelaten waar hun verwanten waren gebleven. Dit was om zoveel mogelijk angst onder het verzet te zaaien. Gevangenen die door ’Nacht- und Nebel-Erlass’ waren aangemerkt kregen een label op hun jasje waarin de letters ‘NN’ stonden (van ’Nacht- und Nebel-Erlass’). ‘NN’ gevangenen mochten geen contact maken met het thuisfront. En als ze omkwamen kreeg de familie daar ook geen bericht over. Zeker 2000, voornamelijk Franse, maar ook Belgen en Nederlanders uit het verzet, kwamen door Hinzert voor ze door een ‘speciaal tribunaal’ veroordeeld werden. Het voornaamste kamp waar NN-gevangenen naar toe werden gedeporteerd was KL Natzweiler-Struthof.

In Hinzert werden ook Poolse dwangarbeiders die een relatie hadden met een Duitse vrouw ‘onderzocht’ of die wel van het ‘Noordse Rase Type’ waren. Slaagde de bewuste Pool voor de test, dan werd hij nog zeker zes maanden mentaal en psygologisch onderworpen voor hij daadwerkelijk een Duitser kon worden. ‘Slaagde’ men niet voor de test, dan werd men vermoord in het concentratiekamp van Natzweiler. Ook in Hinzert werden gevangenen vermoordt, maar meer individueel, en enkele keren met grotere groepen tegelijk, zoals 70 Russische krijgsgevangenen die in oktober 1941 met giftige injecties werden gedood. In het voorjaar van 1943 werden 19 Luxemburgse nationalisten even buiten het kamp doodgeschoten. Een jaar later, op 25 februari 1944, als waarschuwing tegen het groeiende verzet in Luxemburg, werden wederom 23 Luxemburgers nabij het kamp doodgeschoten Naast deze moorden stierven een groot aantal aan de ontberingen, zoals ziektes, dwangarbeid en martelingen. In totaal zouden in Hinzert 321 mensen het leven laten.

Na het vertrek van Hermann Pister, nam interim Egon Zill de taak van kampcommandant op zich, tot deze vervangen werd door de beruchte SS Hauptsturmführer Paul Sporrenberg in het voorjaar van 1942 (Egon werd commandant van Natzweiler). Tot 1943 bestond de bewaking van het kamp uit SS personeel, maar later kwamen daar politieagenten en leden van de Wehrmacht ook bij. Na de oorlog dook Sporrenburg onder, maar werd op 2 maart 1960 gearresteerd. De aanklacht luidde dat Sporrenberg minstens voor de moord op 60 gevangenen verantwoordelijk was. Voor het tot een uitspraak kwam overleed Sporrenberg op 7 december 1961 (65 jaar).

Familie die vernam dat hun dierbaren in Hinzert zaten, trokken soms in een hotel in de omgeving van het station van Reinsfeld. Het kwam bijna dagelijks voor dat gevangenen hier karren met stenen naar toebrachten. Op deze manier was het soms mogelijk een glimp op te vangen van hun dierbaren.

Het kamp werd in maart 1945 verlaten, al bleven er enkele gevangenen achter zonder dat er iemand achter bleef om zich over hen te bekommeren, tot de Amerikanen hen vond. De andere gevangenen waren toen via een ‘dodenmars’ naar Buchenwald afgevoerd, waarbij tijdens de tocht minstens 3 gevangenen omkwamen. Tot aan de bevrijding van Hinzert waren meer dan 13.500 mannelijke gevangenen door het kamp gekomen. De Franse militaire regering zag er op toe dat de barakken gesloopt of verkocht werden en de grond teruggegeven aan de eigenaars. Na de nodige opgravingen in 1946 werd door de Fransen de ‘Ere-Begraafplaats’ ingericht. In de begraafplaats werden 271 doden herbegraven. Vijftig lijken die nog geïdentificeerd konden worden werden naar hun land van herkomst overgebracht. Naast de begraafplaats en enkele monumenten vindt men verschillende borden met daarop de nodige uitleg. In 2005 is een documentatie centrum geopend welke een zeer opvallende architectuur, door Wandel Hoefer Lorch & Hirsch, heeft. Het is even zoeken naar de toegangsdeur (aan de zijkant) welke in de stalen wanden opgaat.

Het ‘SS Spezial Lager Hinzert’ is te vinden 20 km ten oosten van Trier en 8 km ten noorden van Hermeskeil. Voor de snelste route volg de snelweg 1. Het kamp ligt 1 km ten zuidwesten van Hinzert aan de L148 (zie kaart hieronder).