Links: Captain Robert Blaine Clay
De
leidende bommenwerper op een missie naar Berlijn, de B-17G, 42-38005,
(RQ-G) 'Stormy Weather' van de 351st Bomb Group, 511
Bomb Squadron van 8th US Air Force was op 24 mei 1944 vertrokken vanaf
het vliegveld Polebrook in Engeland. Onderweg naar het doelwit, kreeg het
toestel problemen met de linker binnenmotor. Captain Robert Clay zette de
propeller in vaanstand besloot terug te keren naar Engeland en gaf
opdracht aan de volgende in de rij zijn positie als leider over te nemen.
De bommen werden gelost om het toestel lichter te maken. Ter hoogte van
de Nederlandse kust begon de buitenste rechtse motor problemen te geven
en stopte er ook mee. Captain Clay, een op Erroll Flynn gelijkende piloot
die de uitstraling had van de stereo-type Amerikaanse vliegenier, zoals
Hollywood deze op het doek bracht, besloot de koers te verleggen, want
hij vreesde Engeland niet te zullen halen, en koerste noordoost om Zweden
te bereiken. Boven Helgoland zou een derde motor, de binnen rechter,
uitgeschakeld worden nadat het door Flak getroffen zou zijn. Het toestel
verloor snel hoogte, en Clay gaf de order alles wat los zat overboord te
gooien. Op zes-à zevenhonderd meter hoogte, over Als, gaf Clay opdracht
dat de bemanning moest springen. Clay zelf zou proberen de B-17 met een
buiklanding aan de grond te krijgen. De staartschutter, 1st Lt. James M.
Wimmer, was de eerste die uit de bommenwerper sprong, gevolgd door zeven
andere vliegers. Co-piloot 1st Lt. Frank Hatten besloot aan boord te
blijven om Clay te assisteren. 'Stormy Weather' kwam hard neer ten
zuiden van Østerholm. Een vleugeltip boorde zich in de klei en de romp
brak achter de vleugel doormidden.
Lieutenant
Hatten had zijn hoofd gestoten en bloede heftig boven zijn linkeroog.
Beide vliegers wisten uit de B-17 te klauteren via een zijruit. Captain
Clay had een seinpistool meegnomen en probeerde hiermee het wrak in brand
te schieten, zonder resultaat. Denen kwamen onderwijl naar het toestel,
en deze vertelden waar de bommenwerper terecht was gekomen. De twee
mannen werden meegenomen naar de nabijgelegen boerderij, van de familie
Clausen, waar de wond van Hatten werd verzorgd. Korte tijd later kwamen
er enkele Duitse soldaten en werden Clay en Hatten gevangen genomen.
'Stormy Weather' is tot rust gekomen,... Toen en Nu
De
andere bemanningsleden waren ook veilig aan de grond gekomen, al was
buikschutter, uit de zogenaamde 'ball-turret', S/Sgt Michael De'Marie
in een boom geland. Staartschutter Wimmer werd door verzetsman Mogens
Dyer aangeboden om door het verzet te worden opgevangen, maar hij wilde
liever bij zijn bemanning blijven. Hij voegde zich bij twee anderen en
werd ondergebracht in een boerderij van de familie Fester Festersen, waar
ze wachtten tot ze door de Duitsers gevangen genomen werden. Ook de
andere vijf vliegers kwamen bij elkaar, en gezamenlijk wandelenden ze
naar het dorp Klingbjerg. Hier werden ze even later door een Duitse
vrachtwagen opgehaald. Alle vliegers werden naar het wrak gebracht waar
een Duitse officier hen 'de waarheid' vertelde, of
ze niet wisten wat ze de Duitse vrouwen en kinderen aandeden?
Het monument 'Stormy Weather'
Alle
vliegers werden naar barakken in Sønderborg overgebracht om uiteindelijk,
via Dulag Luft, in Stalag Luft III (Sagan)te belanden. Op 30 januari 1945
werden alle gevangen van Stalg Luft III de order gegeven om een voettocht
te ondernemen naar Stalag VIIA (Moosburg). Captain Clay en Wimmer hadden
bevriezingsverschijnselen aan de voeten en zij werden met 2000 anderen op
transport gezet, en per truck naar Stalag XIIID Neurenberg-Langwasser
gebracht. Half maart 1945 moesten de mannen weer per voettocht terug naar
Moosburg, zo'n 160 kilometer, waar ze op 15 april aan kwamen. Hier
werden de gevangenen door Amerikaanse troepen uiteindelijk bevrijd, en
via de luchtmachtbasis ten oosten van Moosburg overgevlogen naar
Frankrijk, en later verder per schip terug naar Amerika.
Een propellernaaf is een tastbaar onderdeel van het monument 'Stormy Weather'
Robert Clay, de gezagvoerder van 'Stormy Weather' keerde in mei 2001 terug,
samen met enkele nog in leven zijnde bemanningsleden,
om het monument op 24 mei te onthullen. Rond de 1500 inwonders van deze dunbevolkte hoek waren
aanwezig toen Clay een toespraak hield. Hij ontving enkele stukjes van 'Stormy Weather'
als herinnering. Maar een grote oorkonde met medaille ontroerde Clay het meest, en
hij beloofde dat de bemanningsleden die niet aanwezig konden zijn, ook hun medaille
zouden ontvangen.
In een foldertje ter plekke in Denemarken ontdekten we dat er een oud bewaard gevangenenkamp,
Frøslevlejren, zou zijn dat dateerde uit de Tweede Wereldoorlog. Het lag ten oosten van Padborg
(wat iets ten noorden van Harrislee ligt). Niet wetende wat we precies konden verwachten togen
we, via een fraaie kustroute (over Kollund), op pad. Het bleek niet geweldig aangegeven, maar
met wat helder denken en hulp van de TomTom, reden we een bos in dat dood liep op het voormalige kamp.
De toer rond het gevangenkamp begint bij de centrale wachttoren
Formeel was Denemarken niet in oorlog met Duitsland, maar wel bezet door de Nazi’s.
Vanwege deze open constructie hadden de Denen nog wel wat in de melk te brokkelen onder de Duitse knoet.
Om te voorkomen dat Deense gevangenen, die in handen waren van de Duitse Gestapo waren, overgebracht
zouden worden naar Duitsland (of andere landen) kregen de Denen het voor elkaar om een kamp te construeren
waar de gevangenen onder toezicht stonden van Deense bewakers. De Deense staat zou opdraaien voor de kosten
bij het oprichten van het kamp, maar er was een Duitse administratie en een eindverantwoording schuldig
aan het hoofd van de Gestapo in Denemarken. De bouw begon in 1944 en op 13 augustus werden de eerste 750
gevangenen vanuit kamp Horserød van Sjælland (Zeeland) overgebracht naar Frøslevlejren.
Het uitzicht vanuit de toren op het kamp
Er
was een soort van zelfbestuur, zoals in andere Duitse kampen. De Duitse
kampcommandant stelde een kamp leider aan, een ‘Lagerälteste’.
In iedere barak werd tevens een voorman aangesteld. Ook voor de
gevangenen die te werk werden gesteld was een toezichthouder uit de
gevangenen zelf. Een maand nadat de eerste gevangenen aangekomen waren,
verbraken de Duitsers hun belofte alweer, er werden 200 gevangenen
overgebracht naar Duitsland waar het regime in de kampen vele malen
afschuwelijker was dan in het Deense kamp.
Gevangenen van Frøslevlejren worden naar hun 'werkplek' gebracht
In
de centrale uitzichttoren is in de beneden verdieping is tegenwoordig een
tentoonstelling ingericht die attributen laten zien die de bewakers nodig
hadden om dit kamp te beveiligen. Veel soorten wapens, van pistolen,
geweren en machinegeweren, tot aan uniformen, maar ook verschillende
documenten. In de tegenoverliggende barakken, waarvan verschillende
bewaard zijn gebleven, zijn ook tentoonstellingen ingericht. In de schuin
tegenover de centrale toren gelegen barakken, de H4 en de H6, zijn een
indrukwekkende tentoonstellingen te vinden over de omstandigheden
waaronder de gevangenen leefden. Het is allemaal keurig verzorgd en in
drie talen uitgelegd, Deens, Duits en Engels.
In een vitrine zijn verschillende pistolen te vinden, zoals deze fraaie Luger
In
de H6 barak is een slaapzaal gereconstrueerd, waarin onder andere
verborgen ruimte is te vinden waarin een geheime radio was ondergebracht
waarnaar men kon luisteren naar de ontwikkelingen aangaande de oorlog.
Naast de dagelijkse gang van zaken in het kamp, is er aandacht over de
pogingen om te ontsnappen, maar ook over de martelingen die ook in dit
kamp voorkwamen. Gevangenen die niet naar de pijpen wensten te dansen van
de Duitsers, werden gestraft, waarbij de ergste straf deportatie naar
Duitsland was. In totaal zouden er rond de 1600 gevangenen afgevoerd
worden naar andere kampen. Hier zouden 230 van hen omkomen. In totaal
zouden, tussen augustus 1944 en mei 1945, 12.000 Denen gevangen gezet
worden in Frøslevlejren.
Hauptmann P.M. Digmann, commandant van 15 september 1944, tot 5 mei 1945
rechts; wat men met gevangenen deed die tegendraads waren,...
Aangezien
er naast politieke gevangenen, ook verzetsmensen in Frøslevlejren zaten,
is er ook aandacht voor het verzet in Denemarken en hun strijd tegen de
Duitsers. In vitrines zijn daar dan bewijsstukken van te vinden zoals
radioapparatuur, de daarbij horende codes en de gedropte wapens aan het
verzet, door Geallieerde vliegtuigen. In barak H4 is deels de naoorlogse
situatie te vinden van het kamp. Na de capitulatie van de Duitsers, op 5
mei 1945, werden de gevangenen vrijgelaten. Gevangenen uit Duitsland die
terugkeerden naar Scandinavië, maakten een stop in dit kamp, voor ze
verder reisden. In de barak H4 is een complete bus ín de vloer geplaatst
(anders paste hij niet onder het plafond). Na de Duitse periode kreeg het
kamp een andere naam, Fårhus, en de gevangenen die er in werden
ondergebracht waren onder andere Deense collaborateurs van de Duitsers
onder de bezetting.
Een Rode Kruis bus waarmee gedeporteerde Zweden werden teruggebracht
(let op de wielen die in de vloer zitten, omdat het plafond te laag is
In
november 1949 werd het kamp overgenomen door het Deense leger en kreeg
het de naam Kamp Padborg. Vanaf 1968 tot 1975 zat de Bescherming
Burgerbevolking in het kamp. In deze periode werd ook gestart om het
voormalige gevangenenkamp tot een museum om te bouwen. Hiermee werd in
1969 een eerste aanzet gegeven. In 2001 erkende de Deense regering
Frøslevlejren als een Nationaal Herdenkingscentrum. Naast de
tentoonstelling over de geschiedenis van het kamp, zijn er verschillende
andere tentoonstellingen te vinden waaronder één van Deense
legereenheden, een natuurbescherming centrum en ook heeft Amnesty
International er een ruimte gevonden.
Als
men Denemarken bezoekt, in deze hoek, sla dit museum niet over, het is
geweldig onderhouden en de rust die er heerst maakt de zaak nog
indrukwekkender.
Na
deze relikwieën die ons aan de tweede Wereldoorlog herinneren, was het
alweer tijd om Denemarken te verlaten. We hadden de westkust van
Denemarken bezocht in de hoop bunkers of kazematten te vinden, maar die
waren niet in het deel van Denemarken waar wij zaten, deze complexen
waren veel noordelijker. Misschien eens een andere keer?
Voor ons bezoek in de zomer van 2017
klik hieronder,...
