Na het verlaten van (eventueel bezochte Sea War Museum), keert u terug naar uw voertuig. U kunt de komende route ook wandelen, maar dat is minimaal 1 kilometer heen, en 1 kilometer terug via de weg die door de duinen naar het zuiden voert.
De wandelroute die hiervoor u heeft afgelegd vanaf het strand langs het herdenkingspark voor de zeeslag in 2016, en langs de R 622 bunker met het kanon van de SMS Rostock, hier gaat u nu met uw voertuig het duin weer op, en dan de smalle weg links aanhouden (zuidwaarts). Het is een korte rit, want na een honderd meter maakt u gelijk een stop op deze dijk/duinweg.

Toen u eerder op het duin stond, ter hoogte van het SMS Rostock kanon, heeft u wellicht het ‘rode schuurtje met de witte ramen’ rechts in de verte zien staan. Dit is dus gezichtsbedrog, het blijkt hier namelijk te gaan om een Duitse manschappenbunker, een R 621. Verschillende bunkers in en rond Thyborøn waren gecamoufleerd als strandhuizen in de typische Deense bouwvorm. De bedenker van deze camouflage was de jonge Deense architect Poul Morell Nielsen. In eerste instantie zou men nu kunnen denken dat deze Nielsen ‘fout’ was door voor de Duitsers werk te verrichten, maar hij bleek één van de spillen in het verzet te zijn.

In dienst van de Duitsers kreeg Poul Nielsen de opdracht om de bestaande ‘Regelbau’ ontwerpen zo aan te passen dat deze uit de lucht op strandhuizen leken of op industrie gebouwen. Door zijn technische achtergrond en het tekenen op architectonische schaal maakte hij zeer gedetailleerde tekeningen die via verzetskanalen naar de Geallieerden werden gezonden. Het staat buiten kijf dat het geleverde materiaal superieur was ten opzichte van door andere verzetsgroepen aangeleverde informatie. Alle documenten door Nielsen vervaardigd werden ondertekend met een kleine cartoon van een schildpad met een rokende sigaar in de bek. Zijn bijnaam stond dan ook als ‘Schildkrötenspion’ bekend.

Na ruim 70 jaar na de oorlog werd begonnen aan de restauratie van de R 621 naar de oorspronkelijke staat van 1945. Tegenwoordig is het toegankelijk voor het publiek, en kan men een tentoonstelling over de opmerkelijke architect Nielsen bewonderen. Het is toepasselijk dat het in deze bunker is ondergebracht, een door Nielsen aangepaste R 621. Hij had namelijk bedacht er een laad-en losplatform aan te bouwen, zodat het op een opslaggebouw leek. Tevens verzon hij hoe de valse ramen aangebracht moesten worden. En de rode kleur zou het doen lijken op de vele rode houten gebouwen van Thyborøn. Helaas is het alleen te bezoeken via het grote aanpalende gebouw, het Kystcentret. Het Kystcentret is een zogenaamd ‘Exploratorium’, een kenniscentrum voor het gehele gezin, met name voor kinderen, om proefjes en experimenten uit te voeren.

Keer terug naar uw voertuig, of zet uw wandeltocht verder over de duinweg, zuidwaarts. Rij hier kalm aan, overal liggen hier bunkers in de duinen. Na 250 meter maakt u een stop bij een toegang tot het strand. U bevindt zich nu in de ‘Lama’ radarstelling welke door de Luftwaffe werd beheerd. Aan de linkerzijde van het zandpad ligt een enorme grote bunker. Dit is de L 487 commandobunker. Het is levensgevaarlijk deze te betreden. Het is een twee etage tellende bunker, waarvan de onderste onder water staat. Meldingen opgevangen door 'Lama' werden doorgestuurd naar 'Ringelnatter' (zie Krylen). En vandaaruit door naar Grove (Krup). Direct ten zuiden van de L 487 ligt een R 610 bunker van de Wehrmacht. Deze twee onderdelen, Luftwaffe en Wehrmacht werkten nauw samen. Het gebied dat deze Lufwaffe radarstelling besloeg liep vanaf de monding naar de Limfjord, tot aan de 4./H.K.B. 180.

In de duinen waren twee Würzburg-Riese radars te vinden, 2 maal een Freya, één Y-Funkpeiler en een hoge Wassermann M. Van deze betonnen ‘voeten’ is, behalve een zeshoekige Würzburg-Riese sokkel, niets meer te vinden. Of het is in zee gespoeld, dan wel onder het zand verdwenen. Van de 18 grote bunkers van 'Lama', waren er 13 in gebruik voor de luchtafweer. Vier L 409a bunkers voor 3,7cm Flak, twee L 410, twee L 411 schijnwerper bunkers, twee L 413 munitiebunkers, en een commandobunker L 412 (geheel door zand bedekt). Tevens zijn er vijf R 622 Doppelgruppenunderstand voor 20 man hier te vinden.

Nadat u de L 409a heeft bewonderd, komt u de L 411 schijnwerperbunker tegen, met daarachter het zogenaamde dynamo huisje. Het is een betonnen bunker voor de stroomtoevoer voor de schijnwerper, maar heeft het uiterlijk gekregen van een huisje met een puntdakje. In totaal werd er 1225 kubieke meter aan beton gestort voor de ‘Lama’ Luftwaffe stelling. Het is daarmee de derde grote van bunker stellingen in Thyborøn.

Op onderstaande luchtopname is de situatie in 2017 te zien van de Heeres Küsten Batterie 4./H.K.B 180. In vergelijking met andere H.K.B stellingen zijn er zeer veel overeenkomsten. Maar wat deze bij Thyborøn zo speciaal maakt is dat er een (halve) open emplacement bewaard is gebleven voor het 10,5cm geschut. Er is een complete tweede open emplacement in het zand te onderscheiden, maar deze is door de zee erg aangetast. Op onderstaande foto zijn deze open emplacementen aangegeven in twee cirkels (de grotere cirkel geeft de aangegeven R 636 aan). Hieronder de beschrijving van de Regelbau codes.

(Foto: Google Earth)

U bent nu op de grens van het Luftwaffe gebied en de Heeres Küsten Batterie 4./H.K.B 180. Na de dynamo bunker, is de eerstvolgende een manschappenbunker van het type R 635, welke tot de H.K.B. behoorde. Vlak voor de grote 'Beobachtungsbunker' R 636 ligt een kleine open 65a stelling voor een 5cm kanon, schuin in het zand verzonken. Hier zijn de meest interessante objecten te vinden. Als u op onderstaande foto klikt ziet de situatie direct na de oorlog, in 1945. Wat opvalt is het spoorlijntje dat voor de bunkers loopt. Dit was om de onderlinge bunkers van goederen te voorzien.

De R 636 observatie en vuurgeleidingbunker
(Klik voor de situatie direct na oorlog in 1945)

Maar wat vooral opvalt bij de eerste aanblik van de 'Beobachtungsbunker' R 636, is het pannendak op deze observatie en vuurgeleidingsbunker. Deze batterij was grotendeels gecamoufleerd als huizen en gebouwen. De R 636 had het uiterlijk van een groot gebouw. Tegenwoordig is alleen de bovenste helft van de 636 nog van dakpannen voorzien. Ook de valse wanden met 'ramen' zijn verdwenen. Deze bunker is door de ‘Schildkrötenspion’ (Deense architect Poul Morell Nielsen) ontworpen om voor een grote boerderij door te gaan.

Naast de R 636 deze R 671 (let op het dak, vergelijk deze met hieronder)

Deze H.K.B. had 25 grote bunkers, waaronder vier R 671 kazematten voor buitgemaakte 10,5cm Franse K 331(f) kanonnen. Deze kanonnen stonden in eerste instantie in open emplacementen. Toen later de R 671 kazematten werden gebouwd, werden deze ook zo gemaakt dat deze op strandhuisjes leken. Iedere kazemat had een ander uiterlijk en kleurstelling. Ook deze ‘camouflage’ was vormgegeven door de ‘Schildkrötenspion’. Nu de 'bekleding' verdwenen is valt op dat de betonnen daken bij elke kazemat verschillend is.

Deze R 671 was ook als strandhuis gecamoufleerd
(Klik op de foto hoe deze R 671 er in 1945 uitzag)

Achter iedere R 671 kazemat ligt in de duinrand een R 501 Gruppenunderstand (manschappenbunker) voor tien man, vier stuks in totaal. Opvallend detail aan deze 501's zijn de bewaard gebleven nooduitgangen. De R 501's zijn op bovenstaande luchtopname niet aangegeven, daar ze daarop niet te onderscheiden zijn. Maar als u eenmaal op het strand bent, ziet u ze duidelijk liggen.

Twee R 501's waar de rond gemetselde nooduitgangen nog te zien zijn
(Klik op de foto voor vergroting)

Direct voor de eerste R 671 ligt op 50 meter afstand in de branding een 58c Tobruk bunkertje, met links daarnaast, weggezakt in het zand, een zogenaamd Siegfried Wellblech bunkertje. Deze werd gebruikt als munitieopslag of als schuilbunkertje. Het waren eenvoudig gebouwde bunkertjes met aan de binnenzijde een rondgebogen zinken golfplaat. Het was een in Denemarken ontwikkeld bunkertje waarvan er 81 zijn gebouwd.
Als u bij de laatste R 671 bent aangekomen ziet u de restanten van het half open emplacement voor het 10,5cm geschut. Opvallend hierbij zijn de kleine betonnen geschutbunkertjes en munitiebunkertjes. De geschutbunkertjes hebben een schietgat aan de achterzijde, de munitiebunkertjes zijn geheel dicht aan de achterzijde.

De restanten van de open emplacement bij de laatste R 671
(Klik op de foto voor een andere hoek)

Bij de laatste R 671 aangekomen kunt u nog verder lopen richting de twee L 409a van deze stelling. Gaat u tussen deze twee de duinen in, dan loopt u tegen de Fl 277 schijnwerper bunker aan. Schuin daarachter ligt dan de R 631. Dit is een geschutsbunker voor een 4,7cm Pak (Panzerabwehrkanone). Deze bestreek de enige toegangsweg naar het zuiden. Aan de achterzijde van deze R 631, langs het duinpad, ligt dan nog een R 635 Doppelgruppenunderstand voor 20 manschappen (plus een tweede op een kleine honderd meter noordwaarts ook aan het duinpad).

De laatste R 671, met een blik aan de binnenzijde
(Klik voor de voorzijde)

Klik hieronder op de R 636 om naar de
noordzijde van het Limfjord te gaan
Naar Hanstholm,....

GA TERUG

---