Wereldwijd zijn er van de 7373 gebouwde Lancasters nog maar enkele te vinden. Op de komende pagina aandacht voor de bewaard gebleven Lancasters, luchtwaardig of museaal, en de belangrijkste bewaard gebleven onderdelen, zoals cockpitsecties. Eerste aandacht gaat uit naar de luchtwaardige Lancasters, de Canadese Lancaster B.X, FM213 en Britse Lancaster B.I, PA474. PA474 is onderdeel van de Battle Britain Memorial Flight, en wordt veel gebruikt voor herdenkingen, zoals tijdens die van Operation Manna (zie vorige pagina).

In Europa is de bekendste Lancaster die van de Battle of Britain Memorial Flight. Deze Lancaster B.I, PA747, werd in 1945 gebouwd bij Vickers Armstrong in Chester. Het zou naar Azië gaan, maar toen de Amerikanen de atoombommen op Japan wierpen werd het toestel opgeslagen bij 38 Maintenance Unit. Na aanpassingen werd het in 1948 gestationeerd bij 82 Squadron dat in West-Afrika fotomissies ondernam. Terug in Engeland was er even sprake van dat PA474 opgeofferd zou worden als een pilootloze 'drone', om als vliegend doelwit dienst te doen. Maar op het laatste moment werd besloten PA474 naar de Royal College of Aeronautics in Cranfield te sturen, waar het gebruikt werd om verschillende vleugels te testen boven op haar rug.

In 1964 werd besloten PA474 in het nieuw te bouwen Royal Air Force Museum te Hendon te plaatsen. Tot het museum gereed was zou de Lancaster buiten moeten staan. Wing Commander D'Arcy van 44 Squadron op RAF Waddington wist de autoriteiten te overtuigen om de bommenwerper over te brengen naar Waddington zodat ze in ieder geval binnen kon staan. Op Waddington aangekomen bleek PA474 in zeer goede conditie en werd ze opgeknapt. Op 7 november 1967 maakte ze haar eerste vlucht, waarmee ze ook toestemming kreeg om regelmatig te vliegen, zoals bij luchtshows.

Op 20 november 1973 ging de bommenwerper naar de Battle of Britain Memorial Flight (BoBMF) op RAF Coltishal om als eerbetoon te gaan vliegen ter herinnering aan de inzet van Bomber Command en haar omgekomen vliegers. Tegenwoordig staat de BoBMF op RAF Coningsby en als eens in de ongeveer zes jaar het grote onderhoud gedaan wordt, dan krijgt ze andere markeringen van één van de Bomber Command squadrons uit de oorlog, ter herinnering aan de bemanningen van de Lancasters die bij nacht en ontij hun leven in waagschaal zetten om het Derde Rijk op de knieën te krijgen.

De Canadese Lancaster B.X, FM213 was in juli 1945 van de productielijn gekomen bij Victory Aircraft in Malton, Ontario. Het toestel werd pas geaccepteerd eind augustus en ging eigenlijk gelijk voor vijf jaar in opslag in Trenton. Vervolgens werd het aangepast voor maritieme verkenningstaken en ondergebracht bij 405 RCAF Squadron en gestationeerd op Greenwood. Na een landingincident, op, 15 januari 1952, waarbij het zwaar beschadigd raakte, werd het toch gerepareerd met onderdelen van B.X, KB895. De Lancaster kwam weer terug bij 405 Squadron om Search en Rescue taken te gaan doen. In november 1963 werd FM213 met pensioen gestuurd. Voor $1200 werd het aangekocht door de Royal Canadian Legion en werd het in september 1968 op palen tentoongesteld bij het vliegveld Sky Harbour, Goedrich.

Vanwege dat er na een jaar of tien onderhoud nodig was, werd FM213 overgedaan aan de Canadian Warplane Heritage, in Hamilton, waar het op 5 november 1979 werd afgeleverd hangende onder een Chinook helicopter. Begin 1983 werd met de restauratie begonnen om FM213 weer luchtwaardig te krijgen. Als eerbetoon aan Pilot Officer Andrew Mynarski werd de de Lancaster uitgerust in de kentekens waarmee Mynarski postuum zijn Victoria Cross ontving. Op 11 september 1988 maakte de 'Mynarski Memorial Lancaster' FM213/KB726 in handen van Tony Banfield de eerste vlucht sinds 1963.

Een Lancaster welke nagenoeg gereed is om luchtwaardig verklaard te worden, is Lancaster B.VII, NX611, welke is te vinden in East Kirby, bij het Licolnshire Aviation Heritage Centre. Tot op heden is het toestel alleen gegeven snelle taxi's te maken. NX611 was na de oorlog in opslag gegaan en in 1952 verkocht aan Frankrijk om als WU-15 maritieme patrouilles te gaan ondernemen. In 1962 nam ze deze taken op zich in New Caledonia, zo'n 1600 km ten oosten van Australië. In 1964 werd door de Fransen besloten de Lancaster te ontheffen van haar taken. Rond deze tijd zocht de Historic Aircraft Preservation Society een Lancaster (HAPS). De Franse regering wilde de Lancaster wel schenken, maar dan moest de HAPS zelf voor de kosten opdraaien om het toestel uit Sydney te laten overvliegen. Op 13 mei 1965 landde ze na 19 dagen, na een 70 uren durende vlucht, op Biggin Hill.

Lancaster NX611 vloog na het arriveren nog 14 maal voor publiek, tot de stijgende kosten het aan de grond hielden. In 1968 werd Lancaster PA474 luchtwaardig en verdween de sponsering voor de Lancaster van HAPS. Op 26 juni 1970 maakte ze haar laatste vlucht naar Blackpool om als hoofd atractie in een nieuw museum te worden geplaatst. Toen het museum niet gerealiseerd werd, werd NX611 geveild op 29 april 1972 en kwam in handen van Lord Lilford. Deze liet het plaatsen als monument bij RAF Scampton, op leenbasis voor tien jaar. Na die tien jaar kwam ze in handen van de broers Fred en Harold Panton die haar wilden hebben voor hun in opbouw zijnde museum, het Licolnshire Aviation Heritage Museum, op de voormalige RAF basis East Kirby. Het museum moest een eerbetoon worden aan alle Bomber Command bemanningen en dan met name hun omgekomen broer Plt. Off. Christopher Panton welke niet terug keerde van een raid op Neurenberg met een Halifax in maart 1944.

Na de aankoop bleef NX611 nog tot mei 1988 haar 'poortwachter' functie vervullen voor ze uit elkaar werd genomen en vervoerd naar East Kirby waar ze weer in elkaar werd gezet. De Rolls-Royce Merlins, waar tijdens het uit elkaar halen van de bommenwerper op RAF Scampton nog een ijzerboer £40 per stuk voor had geboden, waarvan men toen nog dacht ze wellicht nooit meer aan de praat te krijgen. Maar in juli 1995, kon NX611 voor het eerst weer vier draaiende Merlin motoren laten bulderen! De bommenwerper is op dit moment zover gerestaureerd dat het nagenoeg vliegwaardig is. Tijdens een snelle taxi-run, op 14 februari 2002, is de staart al eens omhoog gekomen,... nu de rest nog.

Naast de drie voorgaande opererende Lancasters, zijn er nog verschillende in musea te vinden. Hieronder volgt een lijstje waar men deze kan vinden. Sommige kunnen in restauratie zijn en tijdelijk uit een verzameling gehaald. Wat opvalt is dat er in Canada nog verschillende complete Lancasters zijn te vinden. Niet opgenomen zijn de crash-sites waar Lancasters zijn neergekomen, en waar nog wrakstukken liggen.

Groot Brittannië

Lancaster B.I/III neus-sectie replica van Jeremy Hall, UK

Lancaster B.I W4964 (waarvan een deel van de romp bewaard is gebleven)

Canada

Lancaster B.X FM159, F2-T, als Ian Bazelgette V.C 635 Squadron Lancaster, The Nanton Lancaster Society

Lancaster B.X FM212 in 2005 van de betonnen steun af gehaald
in Windsor, Canada en nu onder restauratie tot vliegwaardig

Lancaster B.X KB944, als NA-P 'Winnie', 428 Squadron National Aviation Museum, Rockcliffe, Ontario

Lancaster B.I W4783, AR-G, (G-George) 460 squadron, nu in Australië

Australië

Lancaster B.VII 'NX664', WU-21 onder restauratie, Le Bourget, Parijs

Franse Lancaster B.VII 'NX664' WU-21, nu nog alleen een neussectie

Nieuw Zeeland

Lancaster B.I TW911, Flying Heritage Collection of Everett, Washington (voorstuk-sectie tentoongesteld)

Lancaster ED888, van 103 Squadron, recordhouder met 140 missies.

Eén Lancaster ontbreekt in de musea, en dat is Lancaster Mk III, ED888, PM-M2 'Mother of them All'. ED888 heeft het record aantal missies op haar naam staan, maar liefst 140. Helaas viel ED888 ten prooi aan de slopershamer in 1947. Slechts 24 Lancasters maakten meer dan 100 missies. Eind jaren tachtig van de vorige eeuw vloog de Lancaster B.I PA474 van de boven genoemde Battle of Britain Memorial Flight enige tijd, als eerbetoon, met de codering van Lancaster ED888

BBMF Lancaster B.I PA474 als 'ED888', PM-M2

Misschien vallen de volgende Lancasters eigenlijk buiten de originele bewaarde exemplaren, maar ik wil ze niet ongenoemd laten. Al velen jaren is er sprake van dat de speelfilm 'Dam Busters', eerder geschoten in 1955 over Operation 'Chastise', door regisseur en producer Peter Jackson zal worden gemaakt. Door alle uitstel, vanwege andere projecten, lijkt het er steeds op dat het het nooit gerealiseerd zal worden.

Eén van de 'Dam Busters' Lancasters van Peter Jackson
(let eens op het stof op de neus,... zolang staat deze al te wachten)

Maar toch heeft Jackson, volgens eigen zeggen, maar liefst 10 op ware grote Lancasters laten bouwen in China. Dus we blijven hopen dat het er ooit van gaat komen. In iedergeval valt het te prijzen dat als de film er komt, er minimaal gebruik gemaakt hoeft te worden van CGI, in de computer gemaakte beelden. De Lancasters zien er zo goed uit, dat het te hopen valt dat deze ooit, na het gebruik in de film, beschikbaar komen voor musea. Vergelijk bovenstaande foto maar eens met die hieronder,...

Voor de Lancaster als testvliegtuig
KLIK HIERONDER

---