B-17 FLYING FORTRESS
VAN OORLOGSMACHINE TOT FILMSTER

Op 4 augustus 1945 was dus de laatste B-17 uit de fabriek bij Lockheed-Vega gerold. Was de B-17 ontworpen met alleen als taak bommen te werpen, het toestel was ook geschikt om andere rollen te vervullen dan alleen destructie brengen.

De vliegende reddingboot, B-17H en SB-17G

Een B-17H van de 5th Rescue Group met een A-1 reddingsboot

In 1943 werd onderzoek gedaan naar het droppen van reddingsboten om bemanningen te kunnen redden die met hun bommenwerper in zee waren gecrasht. Vanuit de B-17G werd de B-17H ontwikkeld, welke de bijnaam 'The Flying Dutchman' zou krijgen. De B-17H was uitgerust met een A-1 reddingboot onder de romp met ruimte voor 12 man. De reddingboot werd aan drie parachutes neergelaten, en was zelfrichtende mocht het verkeerd in zee terecht komen. Door vertragingen kwamen de eerste B-17H's pas beschikbaar vanaf maart 1945 voor de 8th Air Force.

Een latere variant van de B-17H, de SB-17G

Zes van deze types die eigenlijk voor het ETO (European Theater Of War) bestemd waren gingen naar de Stille Oceaan en werden daar een paar keer met succes ingezet om bemanningen te redden van B-29 bommenwerpers die in zee waren neer gekomen. Na de Tweede Wereldoorlog werd de B-17H verbeterd en werd onder de kin een radar geplaatst en kreeg het de naam SB-17G. Waren de na-oorlogse B-17H's ontdaan van bewapening, tijdens het Koreaanse conflict in de jaren vijftig werden weer staartgeschut, zijromp en soms de rugkoepel weer geïnstalleerd. De laatste van dit type werd met pensioen gestuurd in oktober 1959 toen het in dienst was van de US Coast Guard.

SB-17G, 44-83511 van 3RSQ met de reddingboot onder de romp

De B-17 als vliegend testbed

Het Vliegende Fort was ook een populair toestel om als testbed te fungeren. In 1945 werden verschillende testen uitgevoerd met buitgemaakte V-1's die gelanceerd werden vanonder de vleugels van de B-17.

Een MB-17G met JB-2 Loon 'buzz-bombs' (type V-1) onder de vleugels

De eerste United States Navy B-17 was de B-17F-75-DL, 42-3521 die omgebouwd was tot een B-17G en geleverd werd in maart 1945. In juli 1945 werd het met de nieuwe aanduiding PB-1U, Bu.34106 in dienst gesteld. Eén van haar taken was het lanceren van een op afstand bestuurd schaal 1:4 model van de F8F Bearcat.

De PB-1U, Bu.34106, met de F8F Bearcat model onder de romp.

Een opvallend testbed waren twee omgebouwde B-17G's die als Model 229Z dienst deden tussen 1947/'48 om nieuwe motoren te testen. Zo ontstonden de 'vijf'-motorige Forten. De B-17 was redelijk goed aan te passen voor een vijfde motor voorop de romp vanwege de bijna ronde rompvorm.

De vijf-motorige N6694C met een Wright R-3350 in de neus

Bij Boeing-Wichita werd ex-B-17G, 44-85813 (N6694C) omgebouwd. De cockpit werd 12 centimeter naar achteren verplaatst om de balance intact te houden. Met de N6694C zou de Wright R-3350 en de XT-35 Typhoon turboprop worden getest. Deze laatste motor was sterk genoeg (5000 pk) om in zijn eentje de B-17 voort te trekken. N6694C kreeg in de jaren 70 van de vorige eeuw de neus van 44-83316 en ging als blusvliegtuig #12 aan het werk. In 1980 crashte het toestel, waarna onderdelen werden geborgen om samen met delen van 44-85734/N5111N een B-17G te reconstrueren met de naam 'Champaign Lady'.

De N6694C met de turboprop XT-35 Typhoon

De andere aangepaste B-17G, was de N5111N. Dit toestel testte de Pratt & Whitney XT-34 turboprop. Tot 2011 is het toestel bewaard gebleven. Eerst nog als museumstuk, maar na 2000 werd het toestel vliegwaardig gemaakt en vloog ze rond als 'Liberty Belle'. Helaas vloog het toestel in brand na een noodlanding op het vliegveld van Oswego, op 13 juni 2011, waarna het geheel uitbrandde.

De N5111N met de Pratt & Whitney XT-34 turboprop
(let op de vier in vaanstand staande andere propellers)

Een aparte combinatie van B-17’s waren de zogenaamde ‘drones’. Deze bestonden uit twee toestellen. Eén was een radio-bestuurde QB-17 die vanuit een ‘moederschip’, een DB-17, gecontroleerd werd. Deze vorm van gebruik kwam van pas tijdens de eerste atoomproeven. Hieronder is een QB-17G afgebeeld die tijdens de eerste atoombom test over het atol Bikini ingezet werd, tijdens ‘Operation Crossroads’.

Een radiografisch bestuurde QB-17G

De QB-17 werd direct na de ontploffing de nucleaire wolk in gestuurd om metingen te verrichten. Ook het effect van de straling op camera’s en radio’s werd op deze manier getest. De laatste ‘drone’ werd in 1960 door een raket uit de lucht geschoten.

Een viertal QB-17G's

De US Navy opereerde ook met verschillende B-17's. Onder de naam PB-W1 waren zij de voorloper van de hedendaagse AWACS radarvliegtuigen. Uitgerust met de AN/APS 20 radar werden verschillende uitvoeringen gebouwd. Er waren PB-W1's met de radar onder de romp, en later ook boven op de romp. Deze toestellen vlogen rond tot ver in de jaren vijftig van de vorige eeuw.

Een PB-W1 met de AN/APS 20 radar onder de romp

Naast al deze voor de militair test werk ingezette B-17's, werden ook verscheidene omgebouwd tot zogenaamde VIP Fortresses. Eén de bekenste was de B17E, 41-2593 'Bataan' van General Douglas MacArthur die vanaf 1943 de beschikking had over deze van alle bewapening ontdane machine. Met de nieuwe aanduiding XC-108 werden verschillende van deze machines gebouwd.

Airtanker #56, N73648 (ex-B-17G, 44-83864) crashte tijdens blussen (12-07-1972)

Maar wellicht de bekenste na-oorlogse rol waarin de B-17 werd ingezet, was het bestrijden van bosbranden. In totaal zouden 23 B-17 worden omgebouwd tot zogenaamde 'airtankers'. Vanwege dat de toestellen oud werden (verscheidene waren ook neergestort) en de onderdelen schaarser (lees duurder), werden de B-17 geleidelijk afgevoerd. De laatste airtanker (C17) werd in 1985 uitgefasseerd. Toch zou deze bron enkele B-17's opleveren voor de particuliere markt om tot terug gerestaureerde bommenwerpers te blijven rondvliegen. Dankzij deze enthousiastelingen was het bijvoorbeeld ook mogelijk om in 1989 de speelfilm 'Memphis Belle' te maken waarin een aantal B-17's bijelkaar gebracht konden worden. Eén van deze machines was ex-airtanker #78, N3703G (ex-B-17G, 44-83546). Deze werd in 1982 gekocht door David Tallichet en geheel gerestaureerd. Een andere B-17 die in de speelfilm optrad was de N17W, ook een ex-Airtanker (#04).

Airtanker #78, N3703G (ex-B-17G, 44-83546) en hieronder als 'Memphis Belle'

De kosten om een B-17 luchtwaardig te houden zijn enorm. Alleen al een motor reviseren kost ongeveer 25.000 dollar! Om financieel de zaken aan elkaar te kunnen knopen zijn af en toe filmopdrachten een waar geschenk uit de hemel. Projecten voor de filmindustrie laten ons langer genieten van deze Warbirds. Met films als ‘Battle of Britain’, ‘Tora Tora Tora’, ‘Catch 22’ en de nodige tv series werd eind jaren zestig en begin jaren zeventig van de vorige eeuw de ‘Warbird-scene’ een enorme impuls gegeven.

Al tijdens de oorlog werd de B-17 al eens ingezet voor de rolprent. De eerste film waarin B-17's te zien waren, was de film 'Test Pilot' uit 1938, waarin alle 12 YB-17's van 2nd Bombardment Group optraden. Hierna zouden nog 'I Wanted Wings' (1941), 'Air Force' (1943) en 'Bombardier (ook 1943) volgen waarin de B-17 een rol vervulde. Maar de bekendste zou toch het docu-drama 'Memphis Belle' uit 1944 worden, van William Wyler.

Een 'screenshot' uit de speelfilm 1949, 'Twelve O'Clock High' (1949)

Na de oorlog was de eerste film met B-17's en over de 8th Air Force, 'Command Decision' uit 1948. In 1949 kwam wellicht voor velen een bekende film in de bioscopen, 'Twelve O'Clock High' waarin, naast de B-17's, ook Gregory Peck een indrukwekkende hoofdrol vertolkt als General Savage. Deze moet een eenheid, waarvan het moraal tot een dieptepunt is gezakt weer moet zien te motiveren. Onbegrepen en gehaat door de vliegers, is het geen eenvoudige taak. Naast zes standaard B-17's had de filmploeg ook de beschikking over zes ex-drones die gebruikt waren op Bikini ten tijde van de atoomproeven. Testen wezen uit dat de toestellen geen schadelijke straling hadden. In 'Twelve O'Clock High' zit een 'buiklanding' van een B-17 die later her-gebruikt zou worden voor de film 'The War Lover' (zie lager) en andere films en TV series. Voor dit shot ontving Paul Mantz, die alleen de bommenwerper vloog, $2,500.

TV serie 'Twelve O'Clock High', rechts Robert Lansing (Brig.Gen. Frank Savage)

In 1964 kwam er een TV serie die ook 'Twelve O'Clock High' als titel droeg en losjes gebaseerd op de speelfilm uit 1949. Er werden 61 afleveringen in zwart-wit gemaakt en 17 in kleur. De laatste serie werd in 1967 uitgezonden. Veel van de opnames werden op het vliegveld van Chino, ten oosten van Los Angeles, gemaakt, vanwege het hoge aantal voormalige vliegtuigen die in de oorlog hadden gediend, waaronder de B-17 van Ed Maloney's Air Museum.

Steve McQueen in 'The War Lover'

In 1962 kwam de 'The War Lover' op het witte doek. Hierin portreteert Steve McQueen, als Captain 'Buzz' Rickson, een bommenwerper piloot die voor de glorie gaat, of te wel een 'death wish' heeft. Naast McQueen speelt een jonge Robert Wagner, als Lieutenant Ed Boland, een rol. Een andere, opvallende rol, is weggelegd voor Michael Crawford als Sergeant Junior Sailen (Crawford zou later beroemd worden met zijn tv-rol als kluns in 'Some Mothers Do 'Ave 'Em'). Als rode draad loopt door de film hoe 'Buzz' Rickson overschrokken achter het meisje van Lt. Boland aangaat. Er zitten enkele geweldige vlieg-shots in de film, met name als Captain 'Buzz' Rickson besluit de vliegbasis te trakteren op een 'fly-by',... Zelden een B-17 zó laag 'on the deck' gezien!

Hoogtepunt in 'The War Lover',... 'low on the deck'

In 'The War Lover' zijn de codes gebruikt van het 324th Bomb Squadron (DF), 91st Bombardment Group (zwarte 'A' in witte driehoek). Was 'Twelve O'Clock High' in Amerika geschoten, voor 'The War Lover' werden drie B-17's naar Engeland gevlogen. In 1969 kwam de allerslechtste B-17 film uit, 'The Thousand Plane Raid', die het dan ook slecht deed aan de kassa. Het was wachten tot 1990, toen de beste speelfilm rond een B-17 en haar bemanning uit kwam, 'Memphis Belle'. Voor deze speelfilm konden maar liefst vijf B-17's bij elkaar gebracht worden in Engeland.

Meer over bewaard gebleven B-17's
en de speelfilm 'Memphis Belle':
KLIK HIERONDER