Consolidated Aircraft Corporation werd in mei 1923 opgericht door Reuben Hollis Fleet. In 1928 werd er begonnen met de bouw van een vliegboot, de XPY-1 Admiral patrouille bommenwerper. Helaas toonde de Amerikaanse marine geen belangstelling. Consolditated besloot de civiele markt te gaan verkennen door de twee motorige Admiral om te dopen tot de Commodore.

In 1931 werd een verbeterde versie, de P2Y-1 Ranger gepresenteerd, en ditmaal toonde de admiraliteit wel haar belangstelling en deze schaften enkele aan. Consolidated zette haar ontwikkeling voort en de marine vroeg om een prototype, de XP3Y-1.

De grootste verandering met de XP3Y-1 was het gebruik van aluminium in plaats van hout voor het gehele toestel. De vleugel stond op een pylon op de romp. Vanuit deze pylon kon de boordwerktuigkundige een blik werpen op de twee motoren die op de voorrand van de vleugel was gemonteerd. Het toestel kon bijna 1000 kg aan bommen meenemen onder de vleugel. Op 21 maart, 1935 maakte de, met 900 pk Pratt & Whitney R-1830-64 motoren uitgeruste XPY3-1 haar eerste vlucht. De marine gaf opdracht tot productie 60 stuks van de, met nieuwe aanduiding, PBY-1 (Patrole Bomber).

De ontwikkelingen aan het toestel volgden elkaar snel op. De PBY-2 had een ander structuur van de staart, en de PBY-3 kreeg 1000 pk R-1830-66 motoren. De PBY-4 werd op kleine schaal gebouwd met 1050 pk R-1830-72 motoren en bewapening, een Browning .50, in bolle beglazing (‘blisters’) achter op de romp die de luiken verving van de vorige versies.

Consolidated kon niet veel meer verbeteren aan de PBY-4 en begon plannen te maken voor een opvolger. Maar de aanval op Pearl Harbor op 7 december, 1941 zou dit verhinderen. De Amerikaanse marine bestelde direct 200 verbeterde PBY-4’s.

De verbeterde versie, de PBY-5, was uitgerust met twee R-1830-92 motoren van 1200 pk elk. De snelheid was niet echt geweldig, 282 km/u, maar de PBY-5 kon zonder bij te tanken maar liefst 4097 km vliegen! Consolidated kon de productie niet alleen aan en andere bedrijven werden ingezet om BPY’s te bouwen. Naval Aircraft Factory bouwde de PBY-5 als de PBN-1 Nomad, Boeing Aircraft of Canada bouwde de PB2B-1 en de PB2B-2. Canadian Vickers Ltd. produceerde de Canso voor de RCAF (Royal Canadian Air Force) en de OA-10A voor het Amerikaanse USAAF (United States Army Air Force).

Groot Brittanië was de eerste buitenlandse mogendheid die de PBY bestelde. Deze gaven het er de naam aan waaronder we haar het beste kennen, de Catalina, vernoemd naar het eiland voor de Californische kust, Santa Catalina Island. En Britse Catalina van het 209 Squadron ontdekte het Duitse slagschip Bismarck op 26 mei, 1941, waarop de Britse marine het slagschip de volgende dag naar de kelder joeg. Catalinas waren ook verantwoordelijk voor het tot zinken brengen van verschillende Duitse U-Boten. En als ze de duikboten niet tot zinken konden brengen, dan hielde ze die overdag wel onder water. Hierdoor moesten de accu’s van de U-Boten 's nachts opgeladen worden in plaats van overdag. Hierdoor ging veel tijd verloren om op zoek te gaan naar Geallieerde oppervlakte schepen.

Tijdens de aanval op Pearl Harbor verloren waren maar liefst zes squadrons hun Catalinas. Maar binnen een half jaar konden de PBY’s van de US Navy wraak nemen. Op 3 juni, 1942 vonden Catalinas van US Navy Patrol Squadron VP-44 de Japanse vloot die opstoomde naar Midway. Duikbommenwerpers van de vliegdekschepen ‘Hornet’, ‘Enterprise’ en de ‘Yorktown’ wisten vier Japanse vliegdekschepen tot zinken te brengen. Niet alleen werden de PBY’s ingezet als verkenners, ook reddingmissies, de ‘Dumbo’ missies, behoorden tot hun taak. Menig piloot of matroos die in zee terecht was gekomen, werd gered door de Catalina. Op 15 februari, 1943 verdiende Lt. Nathan Gordon de Medal of Honor toen hij onder vijandelijk vuur en ruwe zee 15 man uit zee wist te redden.

De Amerikaanse marine en de Australiërs opereerden ook met de zogenaamde ‘Black Cat’. Deze PBY’s waren uitgerust met radar om in de nacht Japanse schepen met veel succes te bestoken met bommen.

Tot 1939 kon de 'vliegboot' PBY slechts met veel moeite aan land getrokken worden via een losse set wielen. Met de komst van de PBY-5A werd er ook een intrekbaar landingsgestel aangebracht waardoor een echte amfibie ontstond.

De Emergency Rescue Squadron’s (ERS), opgericht in 1943, van de USAAF werden uitgerust met de BPY-5. De ERS werden speciaal ingezet om voornamelijk B-29 bemanningen die een noodlanding op zee hadden moeten maken te gaan zoeken en redden.

Er werd ook nog een PBY-6A ontwikkeld met een nieuwe radar en twee .50 machinegeweren in een kleine toren in boeg. Van de PBY-6A werden ook een aantal door Rusland gebruikt.

Een andere grote afnemer, was Australië, met 168 Catalina's in verschillende uitvoeringen. Ook in Nederlands-Indië kon men de Catalina tegenkomen. Nederland had 36 in gebruik in het Verre Oosten om tegen Japanse troepen te opereren. Voor Java in Japanse handen viel wisten slechts 9 ternauwernood te ontsnappen naar Australië.

Na de oorlog kocht Nederland 29 extra Catalinas voor gebruik rond Indonesië. Na de onafhankelijkheid kwam een aantal naar Nederland terug om dienst te doen bij 8 Squadron van de Marine Luchtvaart Dienst (MLD), op vliegbasis Valkenburg. Zes kisten waren voormalige RAAF PBY-5's. Deze waren in 1952 zo versleten dat deze compleet gerestaureerd moesten worden, wat dertig procent duurder uitviel dan begroot was.

Na de oorlog vonden veel PBY’s hun weg naar commerciële bedrijven, om passagiers en vracht te vervoeren naar veraf gelegen gebieden. Ook vonden verschillende Catalinas hun weg naar bedrijven in de bosbrand bestrijding, om als ‘Airtanker’ hun blussende lading op het vuur te gooien. Voordeel ten opzicht van de van land opererende toestellen, was dat de PBY maar 14 seconden nodig had om vier ton water 'op te scheppen’.

Wereldwijd vliegen (en varen) er van de 3281 gebouwde Consolidated PBY’s nog verschillende Catalinas rond. Vooral de 'Airtanker' rol in de bosbrand bestrijding heeft er voor gezorgd dat er nog zoveel rond vliegen. Ook Nederland mocht zich verheugen in het bezit te zijn van twee BPY-5A’s, één in opslag in het Nationaal Militair Museum te Soesterberg. De andere, ook een voormalige 'Airtanker' is luchtwaardig sinds 2004 met de registratie PH-PBY.

De PH-PBY, Bu2459, '16-218’ behoorde toe aan de Stichting Exploitatie Catalina (SEC). Deze Catalina is de oudst vliegende Catalina in de wereld en draagt de titel 'succesvolste onderzeebootbestrijder van de geallieerde krijgsmacht', doordat ze drie U-boten tot zinken heeft gebracht. Via de patrouillesquadrons VP-74 en VP-84 van de Amerikaanse marine kwam ze bij de Amerikaanse kustwacht terecht. Na uitfasering in 1945 kwam het toestel in dienst van drie opeen volgende particuliere vliegmaatschappijen, Rio Ten Air, Trans Air en Field Aviation. Van 1953 tot 1972 is haar carrière in nevelen gehuld. Haar volgende taak was bij het airtankerbedrijf Avalon waar ze in de bosbrandbestrijding werkte van 1972 tot 1987. Haar eerste loopbaan in Nederland was bij Cat Air en vervolgens bij SEC, waar ze na een grondige restauratie ging vliegen. Het was mogelijk om met de PH-PBY Karel Doorman een rondvlucht te boeken met een 'splash & go' (een waterlanding) op het IJsselmeer.

Helaas werden de kosten zo hoog om het toestel luchtwaardig te houden, dat de beslissing moest worden genomen de PH-PBY te verkopen. In oktober 2018 werd het toestel overgedragen aan de Collings Foundation, waarvan het hoofdkwartier in Massachusetts is gevestigd. Hier is het in de beste handen die de SEC zich kan wensen en is een goede toekomst gewaarborgd voor de Catalina.

Niet alleen werden na-oorlogse Catalinas later gebruikt als 'Airtankers', maar ook de civiele luchtvaart maatschappijen ontdekten deze handige vliegboot. In Australië vlogen zeker twintig aangepaste Catalinas na de oorlog, vanaf 1947 tot in de jaren 60. Maar ook voor de oorlog wist een enkeling een Catalina los te weken voor civiel gebruik. Een civiele versie, de Consolidated 28-3, met registratie NC777, werd verstrekt aan de Amerikaanse zoöloog Dr. Richard Archbold die met het toestel Australië en Nieuw Guinea in 1938 aan deed. De BOAC en Quantas Empirial Airways ontvingen verschillende Catalinas voor civiel gebruik. Na de oorlog nam Quantas ook PBY's af van de RAAF. Dit waren spaartaans ingerichte kisten, maar bereikten wel de meest obscure plekken in de Archipel.

Maar er waren ook Catalinas die ongelooflijk luxe waren ingericht. Glenn Odekirk, ontwerper en bouwer van Howard Hughes zijn grote vliegboot 'Spruce Goose', zag wel brood in het herscheppen van oude Catalinas tot zogenaamde 'luxury flying yachts'. Vol van glitter en glamour, door Odekirk als 'Landseaire' omschreven, moest het de rijken der aarde aanspreken. Om het lawaai van de motoren buiten te houden werd een isolatie van 10cm dik aan de binnenzijde aangebracht. Er was een bar aan boord, een kleine douche, slaapruimte voor acht personen, eigen airco boven het bed, er was een televisie aan boord, en men kon zelfs telefoneren (1953!). De keuken had een oven, een koelkast, en een drie-pitter om op te koken.

De kosten waren hoog, een omgebouwde Catalina koste $265,000 (in huidig geld $2.5 miljoen). Was de 'blister' aan bakboorzijde nog de standaard met roetjes, aan stuurboordzijde was deze gegoten uit één stuk plexiglas, zodat men een prachtig onbelemmerd panoramisch uitzicht had. Odekirk liet fotograaf Loomis Dean, van LIFE magazine een promotie-shoot maken van zijn eerste 'luxury flying yacht'. Maar het toestel (boven) Catalina (N69043) crashte op 5 juli 1953 in Brazilië, waarmee het avontuur voor Odekirk over was.

Thomas W. Kendall, een volgeling van Odekirk, probeerde ook 'luxury flying yachts' te slijten. Hij kocht 13 PBY's in 1956 en huurde interieur ontwerper George Erb om de eerste drie Catalinas te verbouwen. Ter promotie wilde Kendall met, zijn familie en vrienden, in de drie kisten de wereld rond. Maar zeker is wel dat één van de aangepaste Catalinas (N5593V) gebruikt zou worden voor deze trip en dat er tevens, in die periode, door deze Catalina een rol weggelegd was in de film 'S.O.S. Pacific', geschoten rond het Portugese eiland Madeira.

Maar de reis die daarop volgde zou dramatisch eindigen. Tijdens een bezoek aan Saoedi-Arabië in juni 1960 dobberde de 'N5593V' onder de kust, de kinderen van Kendall speelden n het water, toen er plots geweerschoten klonken. iedereen wist veilig aan boord te komen, maar er bleef geschoten worden (achteraf zou bljken dt er zeker 300 treffers in de Catalina ingeslagen waren). Terwijl Kendall probeerde het toestel op te starten en weg te komen uit de vuurlinie (opstijgen was nagenoeg onmogelijk door de vele gaten waar brandstof uit stroomde), trof een kogel hem. Maar ondanks de verwondingen lukt het om buiten het bereik van de kogels te komen. Maar ze konden geen kant op en werden de door Bedoeïen rebellen gevangen genomen. Na ontvoerd te zijn werd de familaie later weer vrijgelaten. het betekende wel het einde voor de avonturen met de Catalinas voor Thomas W. Kendall.

Tot ver in de jaren negentig van de vorige eeuw was het wrak van 'N5593V' nog te bezoeken aan de kust van Saoedie Arabië, waar het langzaam verloren ging aan de erosie en vandalisme,... Op deze pagina zijn fraaie foto's te vinden hoe de Catalina erbij lag in 1995.

Menige Catalina maakt(e) haar opwachting in speelfilms, zoals hierboven al even is aangehaald met 'S.O.S. Pacific'. Meestal kleine rollen, maar soms langer in beeld en soms zelfs beeldbepalend. In de speelfilm 'Tora!, Tora!, Tora!' overzien Admiral Richardson en Admiral Kimmel Pearl Harbor vanuit een Catalina, voor deze haven wordt aangevallen door Japanse marine vliegtuigen op 7 december 1941. Kimmel en Richardson praten rustig, zonder stemverheffing, in de ongeïsoleerde vliegboot, welke een hels kabaal afgeeft met de motoren op slechts enkele meters afstand! Ze zitten in 'blisters', wat hoogst onwaarschijnlijk is, want de met 'blisters' uitgevoerde Catalinas verschenen pas NA de aanval op Pearl Harbor. Ook verder in deze film zien we nog Catalinas in beeld.

Eén van de meest geprezen rollen van een PBY was in de film 'Always' (1989), van Steven Spielberg, waarin één van deze toestellen een 'Airtanker' speelt. De openig van deze speelfilm is klassiek. Een rustig meertje, waarin een bootje dobbert met twee vissende mannen aan boord. Het is een zogenaamd 'long-shot' (met telelens geschoten). Langzaam zakt van bovenaf opeens de romp van een Catalina het beeld in. Het landt op het water (om water in te nemen) en stormt op het bootje aan, waarin één van de kerels zich omdraait naar het opdoemende gevaar. Vlak voor het bootje 'aangevlogen' lijkt te worden trekt het toestel op en zijn de mannen van het bootje voor de zekerheid uit hun vaartuig gesprongen.

Ook een andere scène met de Catalina is spectaculair te noemen. Eén van de motoren van de Catalina is in brand geraakt. Het lijkt een drama te worden voor de piloot, Al 'the Pal' Yackey,(rol van John Goodman). Maar gelukkig heeft een andere vlieger, Pete Sandich, (rol van Richard Dreyfuss) in een A-26 Invader zijn lading aan blusmiddel nog aan boord. Deze brengt zijn kist over de Catalina en stort de rode smurrie over de PBY heen en lijkt zo de reddende engel te worden,...

Hoe goed deze Catalina's ook op het water waren, soms blijkt het toch niet goed te gaan. Tijdens de opnames van de speelfilm 'U.S.S. Indianapolis: Men of Courage' (2015), maakte een Catalina 'touch and go' landingen op het water, toen het opeens water maakte. De foto's gemaakt na de waterlanding op 29 juni 2015, laten zien dat het landingsgestel uitgezet is. Heeft de piloot getracht het toestel het strand op te rijden? Helaas brak de branding hard op het oude vliegtuig en deze raakte steeds verder beschadigd.

In eerste instantie werd met twee tractoren getracht het toestel uit zee te sleuren, maar de kabels braken. Regisseur Mario van Peebles besloot rond de Catalina toch wat opnames te maken. Na vier dagen een speelbal van de golven voor de kust van Florida te zijn geweest, zou de Catalina aan boord van een bergingschip worden gehezen. De kabels rond de PBY waren of niet goed geplaats, of de structuur van de kist was al zo aangetast, maar de Catalina brak in verschillende stukken. De voormalige 'Airtanker' PBY-6A (N85U) was speciaal geheel gerestaureerd voor de film, waarin Nicolas Cage de hoofdrol vertolkt. Het wrak is overgenomen door het Battleship Park Museum in Mobile, Alabama. Deze willen het proberen te restaureren tot een statische Catalina in het museum. Trouwens, zoals deze Catalina zonk,... zo zonk ook de 40 miljoen dollar kostende film, 'U.S.S. Indianapolis: Men of Courage',... deze flopte genadeloos aan de kassa, met slechts 700.000 dollar opbrengst (en daar is geen restauratie meer aan mogelijk).