Onderstaande tour neemt u mee langs de punten die herinneren aan de slachting die plaats vond in augustus 1944, en bekend werd onder de naam 'De Zak van Falaise'. Deze tour start in principe op Mont-Ormel, maar kan in principe overal aangevangen worden.

Om een goed overzicht te krijgen in het gebied waar de 'Zak van Falaise' werd dichtgeknoopt, raad ik u aan om eerst een bezoek aan het Memorial Mont-Ormel, op 'Heuvel 262', te maken. Op het uitzichtpunt staan twee voertuigen, een M8 Greyhound en een M4A1(76)W Sherman tank. Hier vandaan heeft u een goed uitzicht in de vallei waardoor de Duitsers probeerden te ontsnappen. Er is een enorm groot monument opgericht waaronder, via een pad bereikbaar, een bezoekerscentrum is ingericht waar de hele insluiting stap voor stap wordt verteld.

Het Memorial Mont-Ormel is vooral een eerbetoon aan de Polen die hier vochten tegen de terugtrekkende Duitsers. De Poolse generaal Maczek heeft terecht een fraai borstbeeld bij het memorial. Hij vocht met zijn 10de Cavalarie Brigade in 1939, tijdens de Duitse inval in Polen, met succes tegen het Duitse XXII gemotorizeerde corpste maar moest terugtrekken tot in Hongarije toen op 17 september de Russen Polen binnenvielen. Met een groot deel van zijn eenheid wist Maczek Frankrijk te bereiken en vocht met zijn 10de Pantser Cavalarie Brigade tussen Bourgondië en Champagne om vervolgens de oversteek naar Engeland te maken. Hier richtte Maczek in 1942 de 1st Polish Armoured Division op. Met 16.000 man en 380 tanks en voertuigen vertrok de divisie eind juni 1944 naar Normandië. Hier werd het ondergebracht in de 1st Canadian Army en gingen de Polen de strijd aan op de vlakte van Caen. Op 15 augustus werd het eerste grote succes geboekt toen Jort werd ingenomen. Vervolgens was de Poolse divisie vooraan te vinden om de 'Zak van Falaise' dicht te knopen tussen 19 en 22 augustus richting Chabois en Mont-Ormel.

De divisie van Generaal Maczek zette, samen met de Canadezen, de achtervolging op de terugtrekkende Duitsers voort, en bevrijdde Abbeville op 2 september 1944 en Saint-Omer op 5 september.Vervolgens denderde de 1st Polish Armoured Division door Yperen, Roeselare en Gent. Op 29 oktober 1944 kwam de divisie Breda binnen waar ze hartelijk werden ontvangen.

Na de oorlog keerde Maczek naar Polen terug, maar werd daar niet als held ontvangen door de pro-Sovjet regering die nu de scepter zwaaide over dat land. Zijn Poolse staatsburgersschap werd hem ontnomen, zoals bij de meeste Poolse veteranen die terugkeerden. Vanwege dit onrecht bleven veel Polen in het westen wonen, met name in het Verenigd Koninkrijk. Toen eindelijk de Sovjet uit elkaar viel en het communisme uit Polen verdween, werd Maczek en andere veteranen in ere hersteld, wat helaas voor het merendeel te laat kwam, deze waren ondertussen overleden.

In het bezoekerscentrum is een kleine bioscoop waar fragmenten van 'The Corridor of Death' gedraaid wordt. Ook wordt door een gids een duidelijke uitleg (ook in het Engels) gegeven over het drama dat zich hier afspeelde.

Na het bezoek aan Memorial Mont Ormel kunt u het beste de heuvel af rijden, de vallei in, via de D 16 naar Chambois. U daalt af, maar de terugtrekkende Duitsers moesten in een trage file naar boven onder constante beschietingen, niet alleen door Geallieerde grondtroepen, maar ook vooral door jachtbommenwerpers in de lucht.

Centraal in Chambois staat de Donjon, een 26 meter hoge romanse toren uit de 12de eeuw. Rond de toren staan in het parkje verschillende monumenten en borden met uitleg over de strijd die hier geleverd is in augustus 1944. Op één van de plaquettes staat het verhaak van kolonel Paul Girot de Langlade. Langlade zijn taskforce (Groupe Tactique 'Langlade', GTL) was een onderdeel van 2e Division Blindée (2e DB) onder commando van general Leclerc. De GTL was als flankdekking ondergebracht bij de Amerikaanse 90th Infantry Division welke zouden oprukken richting Chambois. Dit was zeer tegen de zin van generaal Leclerc en protesteerde bij generaal Omar Bradley, commandant van de 12th U.S. Army Group, dat deze actie 48 uur zou kosten om naar Parijs op te rukken. Maar ondanks het protest bleef GTL de 90th Division ondersteunen en rukte GTL op 18 augustus vanuit de omgeving Argentan richting Chambois en die de vluchtende Duitsers richting de Polen bij Mont-Ormel dreven. De volgende dag werd Chambois ingenomen.

U kunt nu rechstreeks naar Saint-Lambert-sur-Dive, maar er is ook een stukje interessante route die u wel genoodzaakt terug te keren daar de weg u over de Dive, een klein riviertje, leidt, namelijk naar Moissy. Heeft u bijvoorbeeld een landrover, dan is het oversteken door het water geen probleem, anders is het een minuut of 5 heen en terug vanuit Chambois. Gaat u naar Moissy, volg de D 16 Chambois uit, en ga rechtsaf de D717 'Tournai-sur-Dive' in. Na een 150 meter neem op de y-splitsing de weg naar rechts. Na een 500 meter wordt de weg onverhard, maar goed begaanbaar. Na 50 meter ziet u aan de rechterkant een klein monument.

Op 13 augustus 1944 was 1st Lt. Dell Panting Hudson opgestegen met zijn P-51D Mustang (44-13554) vanaf het Advanced Landing Ground (ALG) A-15 ten oosten van Cherbourgh, nabij Maupertus-sur-Mer. Er zou een verkenningsmissie in de omgeving Le Mans en Chartres worden uitgevoerd. Hudson vloog samen met 2nd Lt. Chester Hugh Rice, in een P-51B Mustang (43-6964). Beiden waren onderdeel van het 382nd Fighter Squadron, 363rd Fighter Group, 9th Airforce. Rond 11.00 uur kwamen beide Mustangs met elkaar in botsing nabij Chambois, hierbij verloren de vliegers hun leven. Ter nagedachtenis aan deze tragedie staat er nu een klein rood marmeren monument naast een akker.

Vervolg u weg over het onverharde pad, na een 100 meter staat u dan bij de rivier de Dives overgang. Er is een kleine voetgangersbrug en bij laag water kunt u trachten de doorwaadbare plaats te nemen met uw voertuig (eigen risico). U staat nu bij een door de vluchtende Duitsers gebruikte ontsnappings plek richting Saint-Lambert-sur-Dive. Kunt u niet door het riviertje, dan keert u terug naar Chambois, richting de kerk, en ga linksaf richting Saint-Lambert-sur-Dive de D 13 op.

Aan de ander kant, bij de doorwaadbare plaats van het riviertje Dives, bleek tijdens één van onze bezoeken nog verrassend veel in de akkers daar te liggen. Toen, 1994, 50 jaar na dato, in dit deel van 'Corridor van de Dood' vond ik op een akker een 20mm huls, een handgreep van een munitiekist en wat andere metalen resten. Gewoon aan de oppervlakte en zonder metaal detector. In de jaren daarna nog wel eens wezen kijken, maar de oogst werd steeds minder.

Ik moet u er wel op wijzen uiterst voorzichtig te zijn met het zoeken naar en vinden van 'souvenirs'. Het is mogelijk dat er nog steeds onderdelen van scherpe munitie liggen, zelfs 80 jaar na dato, bij twijfel: LATEN LIGGEN!

In Saint-Lambert-sur-Dive aangekomen zijn er enkele opvallende punten waar nog steeds de tijd lijkt te hebben stil gestaan. Foto's genomen tijdens de gevechten die hier gemaakt zijn, kunnen nog steeds vergeleken worden. In sommige bronnen wordt Saint-Lambert-sur-Dive met een 's' achter 'Dive' geschreven (Saint-Lambert-sur-Dives), maar volgens de huidige kaarten en de plaatsnaam bebording is het zonder de 's'. De verwarring zal komen vanwege dat het riviertje de Dives heet,...

Op 19 augustus 1944 was het omsingelde gebied in de 'Zak van Falaise' nog maar 10 kilometer groot. Hier bevonden zich dicht opeen gepakt de restanten van vijftien divisies, loslopende verdwaalde troepen, een enorme hoeveelheid tanks en andere logistieke voertuigen. In een desperate poging te ontsnappen werd door de Duitsers een plan opgesteld om een aanval in te zetten om in ieder geval de kleine opening te behouden en wellicht iets te vergroten. Maar de Britse troepen snoerden de 'Zak' nog meer dicht en de 4de Canadese Pantserdivisie drukte door tot naar St-Lambert-sur-Dive en de 1ste Poolse Divisie veroverde de belangrijke 'Heuvel 262' (Mont-Ormel) die uitkeek over de weg van Chambois richting Vimoutiers.

Een kleine eenheid van de 4th Canadian Armoured Division leed aanzienlijke verliezen rond St-Lambert. In het dorp werden twee Canadese Sherman tanks uitgeschakeld. Majoor David Vivian Currie besloot later, in het donker, lopende de twee uitgeschakelde tanks te bezoeken. Onder zwaar mortiervuur haalde hij de bemanning uit de kapotte tanks. Tevens verkende hij de vijandelijke posities.
De volgende dag zetten de Canadezen de aanval weer in en wisten het centrum van het dorp te veroveren. De Duitsers bleven hardnekkig druk uitoefenen op de Canadezen. Maar ook aan het einde van de 20ste augustus wisten ze de Canadezen niet te verdrijven. Majoor Currie was niet tevreden met het behaalde succes en wilde het hele dorp in zijn bezit.

Currie zette aan tot een nieuwe aanval en de Duitsers waren zich gedwongen over te geven. Bij de strijd om dit dorp verloren de Duitsers in drie dagen 800 man, waaronder 300 doden. Er werden 2000 Duitsers gevangen genomen. Rond en in het dorp werden zeven Duitse tanks en twaalf 8.8cm Flak kanonnen vernietigd. Majoor Currie kreeg voor zijn leiderschap de hoogste Britse onderscheiding, het Victoria Cross. Deze werd hem uitgereikt in november van dat jaar in Breda.

In Falaise is op het eerste oog weinig terug te vinden van de strijd, de stad is na de oorlog geheel verbouwd. Ik raad aan richting de indrukwekkende kasteel van Willem de Veroveraar (Château de Guillaume le Conquérant) te gaan. U kunt een rondwandeling door het kasteel maken waarbij u een digitale gids kunt krijgen in de vorm van een tablet. Vlak bij het kasteel vindt u het 'Memorial des Civils dans la Guerre', aan de 12 Place Guillaume le Conquérant, 14700 in Falaise. In dit museum wordt aandacht geschonken aan de burger bevolking onder de Duitse bezetter. Aan de voorzijde van het museum staan als blikvangers een kanon en een Sherman tank.

GA TERUG

---