#  27 juli 1894 breekt de oorlog uit tussen Japan en China om de aanspraak van Korea. China, de zwakkere, vraagt om vredesonderhandelingen. Japan krijgt de Pescadores en het schiereiland Liaotung.
#  Japan tekent in 1902 het Engels-Japans Verdrag.
#  Japan maakt aanspraak op, naast Korea, Mantsjoerije. Rusland is hier ontstemd over. De Russische vloot bij Port Arthur wordt verslagen op 8 februari 1904 door admiraal Togo.
#  Tsaar Nicolaas II stuurt de Baltische vloot door de Oost Chinese Zee (tussen Japan en Korea). Japan valt aan op 27 mei 1905, en van de 45 Russische schepen blijven er slechts 12 over. Rusland verzoekt vrede, waarbij president Theodore Roosevelt bemiddelde.
#  1914; Japan verklaart oorlog aan Duitsland, waarop Duitse koloniën in de Stille Oceaan worden ingenomen. Op 18 september 1914 valt Japan de ‘Duitse’ stad Tsington aan, op het Chinese schiereiland Shantung. Met steun van Engeland (vijf dagen later), valt Tsington op 8 november 1914.
#  In 1918 had Japan verscheidene voormalige Duitse bases ingenomen op de verspreid liggende eilanden in de Stille Oceaan, welke door de Volkenbond onder het mandaad van Japan werden gesteld.
#  Maar Japan werd niet erkend als wereldmacht tijdens de Parijse conferentie, waardoor Japan ontstemt raakte. Zij vonden de Westerse machten corrupt en minderwaardig en een bedreiging voor de Stille Oceaan haar gebieden.
#  Tijdens de Washingtonse Vlootconferentie, in 1922, werd bepaald dat Japan slechts drie slageschepen mocht hebben, tegen de vijf van Amerika en Engeland. Dit ter voorkoming dat Japan haar macht verder kon uitbreiden. In 1924 stopt Amerika de toelating van Japanse immigranten.
#  In 1931 valt Japan Mantsjoerije binnen en noemen het Mantsjoekwo. Amerika protesteert heftig, maar Japan trekt zich er niets van aan en bezet in 1932 Shanghai voor enkele maanden. De westerse machten bieden voorstellen aan voor vrede, maar Japan accepteert er geen. In 1933 verlaat Japan de Volkenbond.

#  In 1934 laat Japan aan Amerika weten geen oorlog tegen de Verenigde Staten te willen. De VS wil dat Japan de agressie tegen China stopt. Maar de oorlog in China verloopt gunstig voor Japan. Japan legt hierop, in 1935/36 tijdens een conferentie in Londen, het bestand van 1922 naast zich neer, en breidt de vloot uit.
#  Japan dreigt geïsoleerd te raken in de Stille Oceaan en zoekt bondgenoten. Op 25 november 1936 wordt tussen Japan en Duitsland het Anti-Komintern Pact ondertekend.
#  In juli 1937 valt Peking, en maakt Japan zich op om verder te trekken door China. Op de Yangste rivier opent Japan op 12 december 1937 de aanval op de Amerikaanse kanonneerboot Panay en enkele koopvaardijschepen. Japan maakt haastig zijn verontschuldigingen aan de VS. Maar Amerika, die grote belangen had in de Stille Oceaan, was klaar met Japan haar ‘praatjes’. Onder president Hoover werd besloten de Amerikaanse vloot naar Hawaii over te brengen. Dit was niet nieuw, want Amerika gebruikte Hawaii wel vaker als uitvalbasis. En sinds 1903 werden veel Japanners op Hawaii in de gaten gehouden. Niet onterecht, want vanaf 1938 begon Japan haar netwerk van spionnen hier uit te breiden.
#  In 1938 brak een grensconflict uit om Mantsjoekwo tussen Japan en de Sovjet-Unie, met als belangrijkste veldslagen de slag om het Chasanmeer (1938) en de slag bij Halhin Gol (1939), die beiden werden gewonnen door de Sovjet-Unie. Dit conflict eindigde met een niet-aanvalsverdrag in 1941, waardoor Stalin zijn legers in het oosten vervolgens tegen de Duitse inval, in het westen, kon inzetten.

#  1939; Amerika kiest de kant van Engeland als deze de oorlog verklaart aan Duitsland. Japan raakt verder geïsoleerd, zeker als Engeland standplaatsen op bases aanbiedt aan de VS. Amerika heeft er belang bij dat Japan niet verder uitbreidt in de Stille Oceaan, zeker niet richting Filippijnen. Amerika haalt vanaf 2 april 1940 meer schepen weg uit de Atlantische Oceaan, naar de wateren van Hawaii.
#  De bezorgdheid neemt toe in Amerika, nu Japan bij de as-mogendheden van Duitsland en Italië is aangesloten. Japan vraagt in juni 1940 toestemming aan Franse Vichy regering, onder dreigementen, om militaire bases in te richten in Indo-China. Japan neemt, in afwachting van het antwoord, strategische punten in als springplank. Amerika voert op 5 juli 1940 de Export Controle Act in, zodat Japan geen grondstoffen, als ijzer, brandstof, chemicaliën en vliegtuigonderdelen geleverd mag krijgen.
#  Op 8 oktober 1940 protesteert Japan officieel tegen de Amerikaanse handelswijze. Maar Amerika antwoord met een uitbreiding van de vloot, in de Two Ocean Naval Expansion Act. Amerika was er alles aangelegen de expansiepolitiek te kortwieken. Een oorlog tussen de twee werd onvermijdelijk. Sommige leden van het opperbevel van Japan geloven dat de eerste klap een daalder waard is, zodat Amerika met een achterstand ten strijde moet trekken. Deze ademruimte zou Japan dan goed uitkomen. Misschien zou men daarna een overeenkomst kunnen sluiten tussen de twee machten,…

Op 8 december 1941 sprak President Franklin Roosevelt tot het Congres en de bevolking van de Verenigde Staten zijn beroemde speech uit, aangaande de onverhoedse aanval van Japan op Pearl Harbor. In eerste instantie liep de eerste zin als volgt: ...'a date which will live in world history'. Maar Roosevelt veranderde de zin in; ...'a date which will live in infamy'. Dit heeft mij vaak op het verkeerde been gezet. De eerste versie van de zin begrijp ik duidelijk, maar de aanpassing? 'Infamy' vertaalt naar het Nederlands als 'schande' of 'schandelijke daad'. In Nederland is het vervolgens als de 'Dag der Schande' de geschiedenisboeken in gegaan. Ik zag niet direct dat dit sloeg op de 'verraderlijke’ aanval door de Japanners op Pearl Harbor, maar als de schuld aan het adres van de Defensie van de VS zelf,... ze hadden alle waarschuwingen in de wind geslagen, en sliepen op zondagmorgen 7 december 1941,... 'schandelijk' hoe de Amerikaanse militaire macht zó had kunnen falen.

Op de komende pagina’s wordt de speelfilm ’Tora! Tora! Tora’ ontleed en vergeleken met de ware feiten. Ten tijde van het maken van de film ‘The Longest Day’, was Elmo Williams mede producer van de grote producer Darryl F. Zanuck. Williams had in 1952 een Oscar gewonnen voor zijn montage voor de film ’High Noon’. En nu kreeg Elmo Williams groen licht van 20th Century-Fox om de aanval op Pearl Harbor te gaan verfilmen. Williams wilde er net zo’n groot monument van maken als ‘The Longest Day’, maar nu in kleur. In 1966 werd begonnen te onderzoeken wat niet, maar wat zeker wel mogelijk was. Wat zeker essentieel was voor het verhaal, was de eigenlijke Japanse aanval, met echte vliegtuigen, en als dat kon, echte schepen. Verder wilde Williams dat ook de Japanse kant van het verhaal gemaakt zou worden, in hun eigen taal, door een Japanse regisseur.

Zo’n immens indrukwekkend verhaal was natuurlijk moeilijk binnen twee en een half uur te vangen. En dan maakte de producent het er voor zichzelf niet makkelijker op, om Japan ook erbij te betrekken een aandeel aan te dragen. Uiteindelijk zouden er vier man een scenario schrijven, voor de Amerikaanse kant; Larry Forrester, en voor de Japanse zijde; Hideo Oguni, en Ryuzo Kikushima (en zonder credit: Akira Kurosawa).
Twee boeken stonden aan de basis voor het verhaal; ’Tora! Tora! Tora’ van Gordon W. Prange, en 'The Broken Seal' van Ladislas Farago.

Elmo Williams was een fan van het werk van de grote Japanse regisseur Akira Kurosawa (die beroemd werd met de film ’Seven Samurai’) en wilde graag dat hij ook het Japanse deel zou schieten. Kurosawa zette zich eerst geruime tijd aan het script, en ging daarna 23 dagen filmen welke niet het gewenste resultaat opleverde. Hierop werd Kurosawa van het enorme project gehaald. Voor de Japanse regie werden vervolgens Toshio Masuda en Kinji Fukasaku aangetrokken. Voor de Amerikaanse regie werd Richard Fleischer aangetrokken.

De openingsbeelden van ’Tora! Tora! Tora!’ begint met een korte mededeling dat 'deze film historisch accuraat is' aangaande de aanval van Japan op Pearl Harbor op 7 december 1941. Vervolgens zien we de belangrijkste personages hun namen geprojecteerd over beelden van het Japanse slagschip Nagato, waarin de bemanning keurig, in hun witte uniformen, in het gelid staan te wachten. Als de titels achter de rug zijn, komt de nieuwe bevelhebber van de Japanse vloot, admiraal Isoroku Yamamoto, aan boord van de Nagato, om het bevel over te nemen van Zengo Yoshito.

De opnames aan boord van het slagschip Nagato werden gedraaid op het grootste decor ooit gebouwd in Japan. In de baai van Kagoshima werd de Nagato nagebouwd aan de hand van de oorspronkelijke tekeningen. Het was maar liefst 198 meter lang en 10 verdiepingen hoog. Drie belangrijks scènes werden geschoten aan het dek van de Nagato; eerst de overname van het bevel over de Keizerlijke Japanse Vloot van Yoshida, vervolgens het gadeslaan door Yamamoto van een oefening met torpedovliegtuigen en als laatste de complete admiraliteit overtuigen van zijn plan om Pearl Harbor aan te vallen.

De Nagato was een voor zijn tijd, gebouwd in 1920, een revolutionaire vernieuwing op het gebied van ‘slagschip’. Het was de eerste klasse van een slagschip met 406mm kanonnen, waarvan er acht aan boord waren. Daarnaast had het schip twintig 140mm kanonnen, vier 79mm luchtafweer kanonnen, en acht 533mm torpedobuizen. Het pantser van de romp liep van 102mm tot 305mm in dikte, het dek was 38 tot 75mm dik, en de bepantsering van de geschutskoepels en commandotoren had een dikte 305mm. Het einde van de Nagato kwam na een atoomproef bij Bikini op 29 juli 1946, toen het vijf dagen later door alle lekken naar de zeebodem zonk. Het zusterschip, de Mutsu, was reeds in juni 1943 vergaan, na een ontploffing in een magazijn.

Het plan om Pearl Harbor aan te vallen was niks nieuws. Reeds in 1920 bracht Brigadier General William ‘Billy’ Mitchell naar buiten dat het Oorlog en Marine Departement te kortzichtig was ten aanzien van de militaire luchtvaart. Om zijn gelijk te bewijzen liet hij in 1921, tijdens een demonstratie met enkele vliegtuigen, verschillende schepen tot zinken. hieronder was ondermeer het Duitse slagschip ‘Ostfriesland’, van 22,000 ton, dat door een 2000 kilo zware bom werd getroffen. Mitchell zijn niet aflatende vasthoudendheid ten aanzien van zijn vooruitziende blik werd een doorn in het oog van zijn superieuren. Dit liep zo hoog op dat hij in rang werd terug gezet naar kolonel. Hij schreef een pamflet waarin hij de leiders van het leger en de marine ‘incompetente en een verraderlijke administratie van de nationale defensie’ noemde. Mitchell werd in oktober 1925 voor de krijgsraad gesleept op beschuldiging van insubordinatie en veroordeeld tot inactieve dienst voor vijf jaar zonder soldij. De volgende tien jaar bleef hij zijn ideeën verkondigen via geschriften en lezingen. Hij schreef een scenario dat bijna een blauwdruk had kunnen zijn voor de aanval, omdat Mitchell juist de Japanners hier toe in staat achtte om deze haven te kiezen. Billy Mitchell heeft niet kunnen meemaken dat hij achteraf gelijk zou krijgen, toen de Japanse marine Pearl Harbor aanviel, hij overleed op 56 jarige leeftijd in 1936.

In 1946 gaf het congres toestemming een speciale Congressional Medal of Honor postuum aan Mitchell uit te reiken. Generaal Carl Spaatz reikte deze uit aan zijn zoon in 1948.
En een passender eerbetoon kon Billy Mitchell niet krijgen, dan dat een aanvalsbommenwerper, de North American B-25 Mitchell, naar hem vernoemd werd. Later kreeg ook het vliegveld van Milwaukee, Wisconsin de naam ‘General Mitchell International Airport’.

Admiraal Yamamoto, op 15 november 1940 aangesteld tot bevelhebber over de gehele Keizerlijke Japanse vloot, kreeg in december 1940 het idee om Pearl Harbor aan te vallen. Op 1 januari 1941 schreef Yamamoto een brief aan admiraal Takijiro Onishi. Ondanks dat Onishi tegen het plan was, hij vreesde ook terecht dat het tot een oorlog zou leiden die ze zouden verliezen, nam hij Minoru Genda in vertrouwen om het te bestuderen. Genda, slechts een kapitein, maar een groot promotor van het vliegtuig als wapen tegen schepen was de ideale persoon voor dit project. Voor verdere uitwerking werd Schout bij nacht Ryunosuke Kusaka aangetrokken.

Toen het plan op 11 september 1941 werd voorgelegd aan de marine generale staf, bleek deze er niets voor te voelen; vechten tegen schepen, deden andere schepen, geen vliegtuigen. Japan had niet voor niets slagschepen,… Op 13 oktober zat Yamamoto een bijeenkomst voor met de complete admiraliteit, aan boord van het slagschip Nagato. Eén admiraal bleek tegen het plan, de rest stemde er mee in (sommigen waarschijnlijk schoorvoetende). Op 17 en 18 oktober legde Yamamoto een ultimatum bij de marine generale staf, als ze het plan niet zouden goedkeuren, dan nam de complete admiraliteit ontslag (een dreigement dat Yamamoto later vaker zou hanteren).

KLIK HIERONDER

---