In aflevering 5 van de TV serie ‘Band of Brothers’, met de toepasselijke titel ’Crossroads’ zien we twee acties tegen Duitse SS troepen die zich afspeelden op 5 oktober 1944. Voor de verfilming zijn enkele aanpassingen gemaakt en wat zaken weggelaten, noem het de dichterlijke vrijheid van Hollywood. Toch heeft de regisseur van deze aflevering, Tom Hanks, een puik stukje werk afgeleverd. ‘Crossroads’ is niet alleen op de helft van de serie, maar ook een cruciale overgang voor Captain Dick Winters (die kort na deze acties bij de staf van 2nd Battalion van 506th PIR werd toegevoegd).

Om enig inzicht te krijgen in de strategie rond de actie van 5 oktober 1944 en de gevolgen van beslissingen ga ik hieronder trachten het één en ander uit te leggen. Om de zaak te illustreren, is voor deze pagina gebruik gemaakt van enkele stills uit de HBO TV serie 'Band of Brothers' #5 (Crossroads).

Op 2 oktober 1944 betrok Easy Company van de 506th PIR, 101st Airborne Division hun posities op ‘Het Eiland’, net ten noorden van Zetten. De paratroopers namen hier de posities over, globaal van Heteren tot aan Opheusden, van de Britse 43rd Division, die na het verlies van Arnhem-Oosterbeek hier gebleven waren.

In de nacht van 5 oktober, om 03.30 uur vertrok een patrouille naar een molen, die bij een dijkje stond richting de oversteek plek van een veerboot naar Renkum. De patrouille, bestaande uit Sgt. Art Youman, Pvt's James Alley, Joe Lesniewski, Joe Liebgott en Rod Strohl, bereikte de hoge dijk, op dit stuk de Randwijkse Rijndijk genoemd. Lesniewski sloop richting de bovenzijde en zag daar een groepje Duitsers rond een machinegeweer. Tevens zag Lesniewski dat hij gespot was door een Duitser die al bezig was een steelgranaat naar hem te werpen. De anderen in de patrouille hoorden Duitse stemmen aan de noordzijde van de dijk. Het was tijd om te vertrekken. Maar steelgranaten vlogen reeds hun kant op. De explosies veroorzaakten verwondingen bij Alley die maar liefst 32 stukjes metaal in zijn lichaam kreeg. Ook Liebgot en Lesniewski raakten gewond, zij het licht, net als Strohl die tevens zijn radio onbruikbaar gemaakt zag worden door een explosie.

De patrouille was tegen een compagnie van SS troepen aangelopen die een afleidingsactie aan het voorbereiden waren om de hoofdaanval, van 363 Volksgrenadiers Division, op de linkerflank van 506th bij Opheusden, te ondersteunen. En het zou niet een kleinschalige aanval worden, de Duitsers waren van plan om ‘Het Eiland’ geheel vrij te maken van geallieerde troepen. Na een kilometer in de hoogste versnelling kwam de patrouille om 04.20 uur terug in de commando post. Captain Winters organiseerde direct een grotere patrouille van vijftien man waarvan hij zelf de leiding zou nemen.

Toen de patrouille de dijk naderde hoorden ze het Duitse machinegeweer, een MG 42, ratelen. Lichtspoor vloog zuidwaarts de donkere nacht in, richting niemandsland. Winters vond dit vreemd, want er waren hier geen doelen om op te schieten, maar dit zal te maken hebben gehad als inleiding voor de misleiding die de Duitsers hier aan het voorbereiden waren. Na een voorzichtige verkenning gaf Winters de order dat de patrouille over de dijk naar de noordzijde moest gaan, daar was een afwateringgreppel waar ze zich redelijk ongezien in konden verplaatsen.

Op 200 meter voor de lage dijk die richting de Neder-Rijn liep, verkende Winters alleen tot aan de duiker onder deze weg. Tegen de nachtelijke lucht zag hij de silhouetten van de Duitsers bij het machinegeweer. Aan de andere kant van de lage dijk kon hij Duitse stemmen horen. Hij keerde terug naar zijn manschappen en gaf opdracht zich te positioneren rond de lage weg en een ieder kreeg een doel aangewezen. Christenson kreeg opdracht om met zijn .30 machinegeweer de Duitse MG 42 te bestoken. Sgt. Muck en Pvt. Penkala plaatsten hun 60mm mortier direct daarachter.

Op het teken van Winters; ‘ready, aim, fire’,.. knalden 12 geweren en vielen zeven Duitsers rond het MG 42 tegen het wegdek. Het machinegeweer van Christenson knetterde ook, maar het vuur lag te hoog. Muck en Penkala hun mortiergranaat was al reeds onderweg, en voor Christenson zijn vuur kon aanpassen, sloeg de mortier boven op het Duitse machineweer. Binnen enkele seconden was de actie voorbij en trok de kleine groep zich weer terug via de afwatering. Vanaf het dijkje dat naar het veer leidde, kwam wat geweervuur hun kant op, maar niet accuraat. Na tweehonderd meter rennen door de afwatering kwam de groep bij een greppel die parallel liep aan het veerdijkje, hier werd geconsolideerd.

Buiten bereik van het Duitse vuur riep Winters over de radio om de rest van het eerste peloton inclusief de sectie toegevoegde lichte machinegeweren zich bij hen te voegen. Tijdens het wachten op de versterkingen begon het ochtendgloren door te breken. Sgt. William Dukeman kwam omhoog uit de greppel om zijn mannen te manen zich te verspreiden. Op dat moment schoten verscholen Duitsers, die door de duiker onder het dijkje waren gekropen, een geweergranaat af. De explosie sloeg een dodelijke scherf via de schouder door het hart van Dukeman. De para’s schoten direct hun M1 Garand geweren leeg op de duiker waarbij drie Duitsers werden uitgeschakeld.

Winters vroeg zich nu af wat de Duitsers aan het doen waren. Zijn mannen zaten in een ondiepe greppel, en de Duitsers achter een stevige dijk. Terugtrekken kon niet meer, want het was reeds daglicht geworden en zijn mannen zouden makkelijke doelen vormen. Verder bestond het gevaar dat de Duitsers aan de zuidkant van de grote dijk een omtrekkende beweging konden maken en zijn rechterflank aanvallen. Het enige dat Winters kon bedenken was aanvallen, wederom richting de lage dijk dat naar het veer leidde. Onderwijl waren de versterkingen binnengedruppeld en bestond zijn eenheid uit zo’n 30 man.

Winters verdeelde het peloton in drie groepen, 1st squad zou op de linkerflank gaan, onder leiding van Lt. Thomas Peacock. Sgt. Floyd Talbert zou met zijn 3rd squad op de rechterflank aanvallen, met Winters zijn 2nd squad in het midden. Tussen de groepen werd door Lt. Frank Reese, op aanwijzingen van Winters, de .30 machinegeweren geplaatst. Peacock zou het vertreksignaal geven door een rookgranaat te ontsteken op een handaanwijzing van Winters. De bajonetten waren op de geweren en de spanning moet om te snijden zijn geweest. Winters gaf het teken, stond op en rende naar voren. Peacock gooide de rookgranaat en de mannen begonnen door het sompige land te rennen.

De .30 machinegeweren openden het vuur richting de lage dijk om eventuele nieuwsgierige Duitsers laag te houden. Winters was de eerste op de lage dijk en zag direct voor hem een Duitser die zich plat hield vanwege het vuur van de machinegeweren. In een flits zag Winters in zijn rechterooghoek zo'n 100 Duitsers liggen, samengepakt in de kom van de dijk. Winters sprong terug achter de lage dijk en trok een pin uit een handgranaat (een scène die niet in de verfilming zit) en gooide deze over de weg naar de Duitser. Deze gooide een steelgranaat richting Winters. Voor deze zou ontploffen was Winters al weer terug over de lage dijk, want zijn handgranaat zou nooit afgaan. Uit ‘veiligheid’ tapete hij altijd de springveer vast en dat was hij in de drukte vergeten te verwijderen. De Duitser wachtte gehurkt op de komende explosie en realiseerde te laat dat Winters alweer dicht op hem stond. Terwijl de Duitser omhoog kwam, schoot Winters uit de heup de vijandelijke soldaat vanaf zo’n drie meter neer. Dit schot zette de gehele zaak in beweging, al was het in de ogen van Winters in ‘slow motion’. De enorme groep Duitsers aan zijn rechterkant keken zijn kant op en begonnen omhoog te komen. De rest van zijn peloton waren nog niet bij de lage dijk gearriveerd, dus opende Winters als eerste het vuur op de grote verwarde groep Duitsers.

Winters sprong weer terug aan de westkant van de lage dijk en schoot met een nieuwe clip op de grote groep Duitsers in de hoek van de dijk. Daar was het een chaos. Er waren Duitse soldaten die probeerden terug te schieten op Winters, maar anderen dachten daar anders over en probeerden weg te komen naar het oosten. Hierbij werden de Duitsers die wel aanlegden omver geduwd of anderzijds gehinderd. Toen Winters een derde clip munitie in zijn Garand deed, kwamen de eerste versterkingen bij de lage dijk. De machinegeweren stopten met schieten en de schutters renden achter de drie groepen aan om zich aan te sluiten bij de lage dijk. Het was een schiettent voor de mannen van Easy Company. Een groep van elf Duitsers werd ingesloten en door David Webster gemaand tevoorschijn te komen. De Duitsers beweerden Polen te zijn. Webster stuurde ze naar achteren en wilde terug keren naar de lage dijk toen hij getroffen werd door een kogel. Deze vloog door zijn rechterkuit. Het was een zogenaamde ‘million dollar wound’, uitgeschakeld maar niet zwaar gewond. De hospik Eugene Roe verbond Webster en stuurde hem naar achteren.

Onderwijl waren er, zo’n honderd meter verder naar het oosten, 150 Duitsers van een SS compagnie over de grote dijk gekomen. Deze lagen aan de zuidzijde te wachten op de aanval die zij zouden uitvoeren. Maar deze werd nu verstoord door het vuurgevecht aan de noordzijde van de grote dijk. De .30 machinegeweren hadden nu ook de lage dijk bereikt en vuurden zonder pardon in deze grote groep vluchtende Duitsers. Een groot deel van deze compagnie bereikte een groepje bomen en Winters realiseerde zich direct dat deze groep bij het Veer naar Renkum probeerde te komen, de oorspronkelijke weg waar ze ook vandaan waren gekomen.

Rechts: Captain Dick Winters

Winters vroeg direct over de radio artilleriesteun aan. Britse kanonnen lieten hun granaten los op de vluchtende Duitsers. Winters plan was om eerder bij het veer te zijn dan de Duitsers, maar een groep van 35 man tegen een groep van zo’n 150 Duitsers, dat was teveel van het goede. Winters vroeg om versterkingen en het hoofdkwartier van 2nd Battalion beloofde zo snel mogelijk een peloton van Fox Company te sturen. Toen deze arriveerde werd de tactiek besproken. De weg naar het veer was ongeveer 600 meter. Er zou een basis worden gelegd van 30 man, terwijl 30 anderen naar voren gingen onder dekkingsvuur. Om de honderd meter zou er zo in sprongen naar het veer worden ‘gewerkt’.

Het wachten op de versterkingen had kostbare tijd gekost en bij het veer hadden zo’n 75 Duitsers zich hergegroepeerd. Twee honderd meter voor het veer waren enkele fabrieksgebouwen vanwaar de rechterflank van Winters pelotons gevaar liepen. Ook Duits artillerievuur begon neer te komen. Het was tijd voor de mannen van Easy om terug te trekken. Winters zijn plan was te enthousiast geweest. Op dezelfde manier als dat de para’s de aanval ingingen, zo trokken ze ook weer terug, met sprongen van honderd meter. Toen de laatste man over het kruispunt de dijk overging, kwam de Duitse artillerie moordend op dit punt naar beneden. Deze hadden hun kanonnen ingeschoten op het kruispunt. De para’s renden links en rechts om te ontsnappen, maar er vielen veel gewonden.

Links: David Kenyon Webster

Ook David Webster, die gewond door een veld strompelde, werd bestookt. Een 8,8cm kanon opende het vuur op hem. Aan beide kanten van hem vielen de granaten en een derde achter hem. Voor het vierde schot hem zou treffen wist Webster uit het veld te komen. Mannen van Fox Company vonden Webster en hielden een jeep aan om hem daar in te zetten. Omdat Sgt. Boyle, gewond geraakt door de Duitse artillerie, achterin lag, werd Webster plat op de motorkap gelegd en afgevoerd naar de eerste hulppost.

Rechts: Joseph 'Joe' Liebgott

Door de Duitse artillerie raakten achttien para’s gewond van Easy- en Fox Comapny, maar geen doden. In totaal raakten in het gevecht van 5 oktober bij Easy en Fox tweeëntwintig man gewond en had Easy één dode te betreuren, William Dukeman. Aan de Duitse kant was het een ander verhaal. Hier waren er 50 gedood en minstens 100 gewond geraakt, plus elf krijgsgevangen.

De elf krijgsgevangen werden op bevel van Winters afgevoerd door Joe Liebgott. Hij koos voor Liebgott omdat deze gewond was en na aflevering van de gevangen zijn verwondingen kon laten bekijken door de dokter in de commandopost van het bataljon. Winters herinnerde zich opeens dat Liebgott altijd erg ruw met gevangen omsprong, en toen hij uit de mond van Liebgott hoorde; ‘Oh boy, I’ll take care of them’, vertelde hij Liebgott dat er elf gevangenen bij de commandopost moesten aankomen en geen man minder. Liebgott begon hevig te protesteren. Onder de ogen van de krijgsgevangen beval Winters dat Liebgott zijn Garand ontdeed van munitie en ook zijn extra munitie achterliet. Mopperend deed Liebgott wat hem gevraagd werd en haalde de clip met patronen eruit. Eén patroon mocht in de kamer teruggeplaatst. (In de verfilmde versie, neemt Winters het geweer van Liebgott af en verwijderd deze de munitie uit het wapen en plaatst één patroon terug). Winters legde aan Liebgott uit dat als hij één Duitser omlegde, dat de andere tien op hem zouden springen. Uit zijn ooghoek zag Winters dat een Duits officier onder de gevangen duidelijk zijn gezicht ontspande. Bij navraag, door Winters, bleek dat Liebgott elf gevangen bij de CP had bezorgd.

Ross McCall in de rol van Joe Liebgott
(Een publicity still uit 'Band of Brothers')

---

Na de slag om het kruispunt concludeerde Winters dat de Duitsers zeer slecht geleid waren. Na de nachtelijke aanval op de MG 42 positie hadden de Duitsers zich beter moeten verspreiden en observatieposten moeten plaatsen. Na het consolideren, na de eerste actie, lagen Winters en zijn mannen een uur in een ondiepe greppel. In die tijd hadden de Duitsers over rechts een omtrekkende beweging moeten maken om Winters zijn groep van achteren aan te vallen. Met de Duitsers hun man- en vuurkracht hadden ze zich zelfs over de dijk kunnen bewegen om de ‘sitting ducks’ van Winters af te schieten. Maar de Duitsers hadden een afwachtende houding aangenomen en waren op de vlucht geslagen toen de aanval van de para's begon.

Nu vredig in de grondmist, de bomenrij waar de vluchtende Duitsers
ontkwamen naar het veer van Renkum over de Neder-Rijn

In het rapport dat Winters maakte werd de ‘ik’ vorm niet gebruikt. Hij vond het een actie die door een ieder van zijn manschappen professioneel was uitgevoerd. Door Winters zijn bescheidenheid, en het rapport in de ‘we’ vorm te schrijven deed hij zijn eigen te kort. In de ogen van velen was de actie bij Brécourt Manor, op 6 juni 1944, die onder Winters leiding werd uitgevoerd om vier Duitse kanonnen uit te schakelen, een strak uitgevoerde operatie. Toch vond Winters zelf dat de actie, die bekend zou worden als ‘Crossroads’ zijn best uitgevoerde operatie, en een hoogtepunt van zijn leiderschap. Bij de acties die Winters leidde, was hij altijd de man die als eerste ging. Zijn eigen veiligheid stond nooit boven die van zijn mannen, en die houding hadden hem zeker de hoogste Amerikaanse militaire onderscheiding, de Congressional Medal of Honor, moeten opleveren, maar het mocht niet zo zijn.

Col. Sink (Dale Dye) vraagt Capt. Winters om 2nd Battalion te gaan leiden

Terwijl Winters de acties rond het kruispunt leidde, werd het hoofdkwartier van 2nd Battalion bij Opheusen aangevallen waarbij veel slachtoffers vielen. Onder de slachtoffers was Major Ollie Horton de X.O. van 2nd Battalion. Kort na de actie bij het kruispunt werd Captain Winters door Colonel Sink gevraagd de plek van Horton in te nemen.

Het monument onder aan de dijk bij de 'Crossroads'
(op de achtergrond de afwateringgreppel die bij de eerste actie gebruikt werd) (KLIK op de foto voor een vergroting)

Voor de aanval door de 363 Volksgrenadiers op het 506th bataljons hoofdkwartier rond Opheusden op 5 oktober 1944, raad ik aan het boek ‘The Road to Arnhem’ van Donald R. Burgett te lezen (vanaf pagina 141).

GA TERUG

---