A Bridge Too Far was niet de eerste film die aandacht besteedde aan ‘Operation Market-Garden’. In 1946 ging de speelfilm Theirs is the Glory in première. Besloeg A Bridge Too Far de gehele operatie, Theirs is the Glory (Aan hen de Glory) laat alleen de strijd zien van de Britse 1st Airborne Division.

Al tijdens de oorlog waren er plannen om van het geschoten filmmateriaal een documentaire te maken die de titel ‘Men of Arnhem’ zou krijgen. De directeur van Gaumont British News, Castleton Knight kreeg het idee de documentaire in een speelfilm om te zetten. Knight klopte bij de filmmaatschappij Rank aan dat hij een film wilde produceren. Het moest zo authentiek mogelijk, ter plekke geschoten in de ruïnes en met de oorspronkelijke mensen die erbij betrokken waren, de Britse para’s en de bevolking. Samen met de regisseur Brian Desmond Hurst ging Knight op zoek naar de ‘Men of Arnhem’.

Operatie Market-Garden was al ruim een jaar er voor uitgevochten. Maar Arnhem en Oosterbeek lagen nog steeds grotendeels in puin. In de straten stonden zelfs nog wrakken van jeeps, uitgeschakelde Duitse pantservoertuigen en tanks. In augustus van 1945 verzamelden zich zo’n 200 veteranen van de 1st Airborne Division zich weer in dit gebied. Wederom om de slag nog eens dunnetjes over te doen, maar nu voor de camera’s voor de op handen zijnde speelfilm ‘Theirs is the Glory’. In plaats van het bouwen van decors, zou de werkelijke achtergrond van, met name, Oosterbeek dienen als set. Tussen de opnames zouden hier en daar werkelijke beelden versneden worden. Dankzij het gebruik van zwart-wit en het documentairachtige filmen van ‘Theirs is the Glory’ is het gebruik van originele opnames soms moeilijk te onderscheiden van de herverfilmde beelden.

Originele beelden die in ‘Theirs is the Glory’ werden versneden kwamen onder andere uit de camera van Sgt Jock Walker, die verbonden was aan de AFPU (Army Film and Photographic Unit). Jock Walker is hierboven en onder afgebeeld bij Hotel Hartenstein, hoofdkwartier van de 1st Airborne Division, in Oosterbeek.

Terwijl Oosterbeek, in de week dat de slag duurde, langzaam veranderde in een ruïne, zien we meteen in het begin van de film, direct na de landingen ten westen van Oosterbeek, dat de stad al in puin ligt. Versneden met de originele opnames (met huizen nog onbeschadigd) geeft dit een storend beeld voor de continuïteit.

Naast de huizen waren ook de bruggen, die het doel waren voor de 1st Airborne, nog steeds niet hersteld. De spoorbrug was voor de ogen van de 2nd Battalion opgeblazen en de verkeersbrug van Arnhem was op 7 oktober 1944 gebombardeerd door de Amerikanen. Om dit op te lossen werd zogenaamd ‘matte painting’ toegepast. Op een glasplaat schilderde een artiest de missende brug. Deze werd vervolgens voor de camera geplaatst. Rondom het geschilderde object werden dan de acteurs geplaatst.

Naast de vele naamloze veteranen zien we ook een aantal officieren die naam maakten tijden de slag om Arnhem. Onder andere zien we Major Freddie Gough in zijn eigen rol bij de verkeersbrug van Arnhem. Gough speelde zoals de meeste veteranen, de niet-acteurs, vrij stram. Een andere officier, Lt-Col. Dickie Lonsdale (in september 1944 nog een Major) deed uitermate zijn best zijn rol te herleven.

Lonsdale moest zijn inspirerende speech nogmaals ten gehore brengen. De speech zou hij in september 1944 vanaf de kansel in de kerk van Oosterbeek hebben gegeven, maar in de film zien we hem onder de kansel staan. Waarschijnlijk was de kansel door een jaar blootgesteld aan weer en wind niet meer vertrouwd. Wat ook niet meer vertrouwd was, was de herinnering van de originele speech. Men kon ook niet verwachten dat Lonsdale als ongeschoolde acteur de speech in zijn geheel achter elkaar kon declameren. De in ‘bebloede’ zwachtels gewikkelde Lonsdale las de woorden van een deur uit de consistorie.

Er waren ook twee originele oorlogscorrespondenten te zien in de film, Alan Wood en Stanley Maxted. Van Alan Wood is een originele foto bekend, geschoten tijdens de slag. De Canadees Maxted, de oudste BBC oorlogscorrespondent (en vooroorlogse acteur), verzorgt in de film het commentaar om sommige scènes aan elkaar te praten.

Het zal voor veel veteranen, die voor drie pond per dag weer in Oosterbeek waren, een terugkeer in horrorland zijn geweest. Velen zullen hun oude schuttersput gevonden hebben en in hun herinnering hun maten hebben zien sneuvelen op de plek die ze nu weer bezochten met een filmploeg die hun verhaal wilden vertellen in een ‘speel’ film. Maar voor deze veteranen was het geen spel. Deze herleefden hun oorlog opnieuw. Ze zullen het, zoals een echte Brit betaamt, niet hebben laten merken en zich met humor en luchtigheid door het ‘spel’ hebben geslagen. In de film wordt geen ongetogen woord uitgesproken, maar het vloeken en schelden op alles en iedereen, maar vooral op de vijand, was een normale uitlaatklep.

Er werden ook opnames gemaakt rond het Hotel De Tafelberg, het voormalige hoofdkwartier van Duitse veldmaarschalk Model, dat tijdens de slag een belangrijke rol zou spelen als gewondenpost. Hier werkten Nederlandse en Britse dokters naast elkaar om de gewonden te verzorgen. Overal in het gebouw werd geopereerd en waarbij zelfs biljarttafels als operatieblad werden gebruikt.

Ook verschillende Oosterbekers speelden nogmaals zichzelf, zoals dokter Hanno Paul Van Maanen die in Hotel De Tafelberg zijn werk probeerde te doen. Waarschijnlijk de beroemdste vrouw uit Oosterbeek, Kate ter Horst, zien we Psalm 91 voorlezen uit het Engelse bijbeltje. Eerlijkheid gebied mij te zeggen, dat Kate een betere acteerprestatie neerzet dan Liv Ullmann, die Kate ter Horst speelde in A Bridge Too Far!

Tijdens het filmen waren ook de opruimwerkzaamheden aangevangen. Er werden op bepaalde plekken tijdelijke graven geopend om omgekomen soldaten te bergen en her te begraven op de Airborne begraafplaats. Overal hing een geur van verbranding vermengd met de drukkende geur van de dood.

Waren de decors natuurlijk levensecht, ook de voertuigen waren origineel. Naast de jeeps, waren er ook twee PzKpfw V Panther tanks beschikbaar, waarvan één op eigen kracht kon rijden. De PzKpfw IV Tiger tank die af en toe door het beeld rijdt, is volgens mij niet gefilmd rond Oosterbeek.

De uitgeschakelde PzKpfw VI, Tiger II SdKfz 182 'Königstiger' in de Weverstraat stond nog steeds op de plek waar hij in september 1944 tot stilstand kwam. Zo’n mooi decorstuk, daar moest gebruik van gemaakt worden. En zo zien we daar de vlammen van afslaan. Er ging meer in vlammen op, zoals een spoortrein. Maar hier kregen de makers een vette rekening voor, want de Nederlandse Spoorwegen waren van mening dat de trein nog goed te repareren viel!

Een zeer realistische scène zit aan het einde van de film. Als de mannen zich moeten terug trekken uit de perimeter van Oosterbeek. De scène is spectaculairder dan in A Bridge Too Far’. De scène is ook vrij lang om de intensieve reddingspoging goed uit te beelden, met overtuigende explosies en zelfs laag vliegende lichtspoor over het water. Als de boten het één voor één begeven, gaan de para’s zwemmend de rivier over, half ontkleed of geheel bloot. Voor een film uit 1945 was het vrij gewaagd om naakte mannen te tonen, iets wat niet zo expliciet in Richard Attenborough zijn film te zien was. De 'rivier' in Theirs is the Glory is trouwens geen rivier maar een afgraving in Engeland.

Tijdens één van de laatste draaidagen ontstond een opstootje. Een uit Arnhem afkomstige toeschouwer bij de opnames, de 20 jarige Wietze Thomassen, weigerde gehoor te geven aan een politieman, die als bewaking bij de filmopnames aanwezig was, op diens verzoek te vertrekken. Thomassen gaf de agent een klap en rende vervolgens weg. De agent richtte vervolgens zijn karabijn op de 'vluchteling' en schiet hem in de rug. Thomassen stierf korte tijd later aan zijn verwonding in het ziekenhuis.

Op 17 september, 1946 ging in Londen Theirs is the Glory in première. De première werd opgeluisterd door 10 meisjes uit Nederland in traditionele kledij die programmaboekjes verkochten. De 82 minuten durende film, geregisseerd door Brian Desmond Hurst naar een script van Terence Young, werd goed ontvangen vanwege het onverbloemde tonen van de hopeloze strijd en nederlaag van de 1st Airborne Division. Dit laatste mede door het gebruik van originele beelden geschoten door de moedige cameramannen van de AFPU (Army Film and Photographic Unit).

Brian Desmond Hurst, de regisseur, verklaarde dat; 'deze film zijn favoriete film was, vanwege het werken met de soldaten die de slag hadden meegemaakt, en dat het naar waarheid gemaakt document was van wat zich had afgespeeld. Zonder bescheiden te zijn durf ik te zeggen dat het één van de beste oorlogsfilms is die ooit gemaakt zijn.'

In ieder geval was de film zo populair, dat Arthur Rank, het hoofd van de Rank Organisation, zijn belofte nakwam om de Airborne Forces Security Fund zijn hulp aan te bieden. Rank schonk een cheque van 50.000 Pounds aan het Airborne Fund.

De verwachting is niet dat deze film ooit nog zal worden uitgezonden
op een Nederlandse zender in verband met de rechten.
Maar hij is wel te bekijken op Youtube (zolang het duurt):
KLIK HIER.

---

---