Als bewonderaar van Steven Spielberg zijn werk vanaf Jaws (1975) denk je toch automatisch aan de man die vooral vermaak bracht naar de bioscoop. Films als ET, Indiana Jones, Close Encounters of the Third Kind, ze stonden garant voor uren wegdromen. In 1979 had hij met 1941 een oorlogskomedie geproduceerd waarin zijn liefde voor de jaren veertig mooi en spetterend aangekleed het publiek overrompelde. Zo zeer zelfs dat de film flopte vanwege de overdaad. Spielberg was zijn tijd te ver vooruit. Na een vingeroefening met het oorlogsdrama in Azië; Empire of the Sun voelde hij in de jaren negentig dat het tijd werd voor een meer indringende benadering van de Tweede Wereldoorlog in Europa. In 1993, toen hij in de post-production zat van Jurassic Park, werkte hij in Polen aan zijn nieuwe project, Schindler's List. Een film in zwart-wit (met hier een daar een spatje rood) over Schindler die een grote groep joden wist te redden van de gaskamers. De schokkende beelden van het concentratiekamp en een opvallende koele benadering door Spielberg leverde hem zijn terechte eerste Oscar op.

Het contrast tussen Jurassic Park en Schindler's List is zo enorm dat je niet geloofd dat dit de één en de zelfde regisseur is. Het aanschouwen van Schindler's List is er één van een regelmatig verkrampte woede tegen indringende kwaadheid. Een scène die mij erg schokte; de joodse architecte in het concentratiekamp die doodgeschoten wordt. Dit doods-echte tonen had ik nog nooit eerder gezien in een film. Sterven in een serieuze film zou nooit meer hetzelfde worden. In het voorjaar van 1997 was Spielberg klaar om zijn volgende epos op film vast te leggen.

Script schrijver Robert Rodat wist in 1995 een script te maken dat producer Mark Gordon, die samen met Gary Levinsohn Mutual Film Company runde, enorm trof. De synopsus draaide om een groep soldaten dat een andere soldaat uit de strijd moest halen omdat die zijn drie broers, ook soldaat, heeft verloren. Er werd benadrukt dat het een fictief verhaal betrof, maar het echode het ware verhaal van de gebroeders Niland.

Sergeant Frederick 'Fritz' Niland, een paratrooper van de 501st PIR, 101st Airborne Division, H-Company, diende in 1944 samen met nog drie broers in het Amerikaanse leger. Op 6 juni 1944 sneuvelde zijn broer Sergeant Robert J. Niland, 505th PIR, 82nd Airborne Division, in Neuville-au-Plain. Toen Fritz deze mededeling te horen kreeg besloot hij naar Utah Beach te vertrekken en op zoek te gaan naar de andere broer, Preston T. Niland, die bij het 22nd Infantry Regiment zat van de 4th Infantry Division. Bij aankomst bleek Preston op D-Day+1 gesneuveld. Als Fritz later terugkeert bij zijn eenheid, krijgt hij te horen dat ook een derde broer, Edward, vermist wordt sinds mei, en waarschijnlijk gedood, tijdens een bombardementsmissie over Birma.

Het leek de legerleiding beter Fritz terug te zenden naar huis, maar Fritz verkoos bij zijn eenheid te blijven. Pas als zijn eenheid terugkeert in Engeland wordt Fritz doorgestuurd naar Amerika. Later bleek dat Edward nog in leven was en deze keerde 14 maanden later, uit Japans krijgsgevangenschap, ook naar huis. De broers Robert en Preston liggen op de American Cemetery, bij Omaha Beach, in plot F, rij 15, respectievelijk in graf 11 en 12.

In 1996 heeft Rodat elf versies geleverd van het verhaal en wordt een screenplay ontwikkeld dat de naam Saving Private Ryan draagt. Tom Hanks wordt benaderd voor de hoofdrol. Deze blijkt gelijk heel enthousiast voor het project. Toch moet er snel gehandeld worden, want Paramount, de studio die het project op zich zal nemen, heeft nog een aantal oorlogsfilms in gedachten. Toevallig krijgt Steven Spielberg in het voorjaar van 1997 het script onder ogen en raakt het project in een stroomversnelling. Spielberg's eigen maatschappij, Dreamworks SKG, stapt financieel in het project en wordt medeproducent met Paramount.

Naast Tom Hanks worden nog eens acht zeer belangrijke bijrollen aangetrokken. Hanks zou de hoofdrol vertolken als Captain John H. Miller, van de 2nd Ranger Battalion, Company C, die op D-Day moet landen op 'Dog' Green. Zijn rechterhand wordt gespeeld door Tom Sizemore, die sergeant Michael Horvath uitbeeldt. Edward Burns wordt gecontracteerd om de rol van de uit Brooklyn afkomstige Richard Reiben te spelen. Hij is de man die zijn mening zal ventileren aangaande het nut van 'de missie'. De rol als scherpschutter van de groep, Daniel Jackson, gaat naar Barry Pepper. Persoonlijk vind ik dit het toonbeeld van fotogenieke doeltreffendheid, letterlijk en figuurlijk. Niet alleen zijn opstelling als schutter (vergeving vragend aan een hogere macht), maar ook zijn professionele uitstraling als soldaat waar men op kan bouwen (ondanks zijn vraagtekens bij de aanval op het radarstation, is hij de eerste die zich vrijwillig meldt).

Er zit ook een joodse jongen in de groep, soldaat Stanley Mellish (rol van Adam Goldberg) die weet waarom hij in deze oorlog een persoonlijk gevecht met de Nazi's aan gaat. De rol van de stoere soldaat met een klein hart, soldaat Adrian Caparzo gaat naar Vin Diesel. Eén van de meest toegewijde rollen is weggelegd voor de hospik van de groep, Irwin Wade. Giovanni Ribisi speelt deze bleekneus met grote overtuiging.

De rol van de gezochte James Francis Ryan zal naar Matt Damon gaan. Er is nog één belangrijke rol te benoemen, de man die korporaal Thimothy E. Upham speelt. Jeremy Davies zal de rol op zich nemen van tolk Upham. Is de opening van 'Private Ryan' een overdonderende ervaring met (nog) naamloze karakters en waar we dus ook niets van weten een schokkende realiteit, Upham wordt onze man die wij als kijker gebruiken als observator door de film heen. Hij is de man die alles leert wat de rest van de groep gewoon is te doen. Al doende leert de kijker steeds meer over de karakters en de oorlogsvoering.

Matt Damon (James Francis Ryan) en Jeremy Davies (Upham)

Toen bleek dat er in Frankrijk niets geschikt was te vinden om als locatie te dienen voor zowel Omaha Beach als een verwoest Frans stadje, moest de productie uitwijken naar een plaats die wel geschikt was. Het verlaten vliegveld van British Aerospace nabij Hatfield in Engeland bleek uitstekend geschikt. Zelfs de oude kantoren van De Havilland bleken uitermate geschikt om te dienen voor de 'afdeling slachtoffers' van het Amerikaanse Departement Van Oorlog. Eén van de directie kantoren werd ingericht als het kantoor van Generaal George Marshall (een rol van Harve Persnell). Naast de oude startbaan werd een verwoest dorp opgetrokken.

Het bestond uit twee delen gescheiden door een 'rivier' (wat niet meer was dan een 100 meter lange bak). Het stadje zou het decor vormen voor Neuville en Ramelle. In een uithoek van het vliegveld werd een locatie ingericht dat moest dienen als een LZ voor zweefvliegtuigen. Tevens zou in een andere sectie van dit gebied een persoonlijke oorlog worden uitgevochten tussen de hoofdrolspelers en kapitein Dale Dye. Deze, oud Vietnam veteraan, was de voornaamste militair adviseur voor de film. Samen met zijn medewerkers van Warriors Inc. richtte hij een opleidingskamp in voor de acht acteurs.

In tien dagen zouden deze 'luie sterren' omgebouwd worden tot een kleine, betrouwbare, op elkaar ingespeelde gevechtsgroep. De eerste drie dagen werd besteed aan basiskennis om zich als soldaat te gedragen. En ze kregen les in het omgaan met de wapens die de groep zou gaan gebruiken in de film. De acteurs werden direct bij de naam aangesproken die ze in 'Saving Private Ryan' zouden dragen.

In het veld werd in lekke tenten geslapen en kwam het eten uit rantsoenen van het Britse leger. Tom Hanks zag het als een belangrijk aspect om de authenticiteit van de film kracht bij te zetten. Ze moesten vermoeide, miserabele en bange mannen 'spelen'. De beste leerschool is om de ellende te ondergaan en te voelen wat de echte 'spelers' een halve eeuw eerder beleefden (zover dit mogelijk zou zijn). De enige ster in de film, Matt Damon, deed niet mee in de opleiding in het veld. Dit was expres om afstand te kweken tussen de mannen die hem gingen zoeken,... ze moesten werkelijk een beetje Private Ryan 'haten'.

Als dank voor bewezen diensten werd voor Dale Dye speciaal een rol geschreven in 'Saving Private Ryan'. Na de tien dagen 'afzien' ging de groep hierop direct naar Ierland. In County Wexford was een strand ingericht dat als Omaha Beach zou gaan dienen.

---