Twee speelfilms over het Ardennen Offensief waar ik uw aandacht op wil vestigen zijn; 'Battleground' (uit 1949) en 'Battle of the Bulge' (1965). Het zijn twee totaal verschillende films. Is de eerste meer een toneelachtig drama waarin de karakters meer tot hun recht komen, de tweede is een groots opgezet spektakel met tankslagen en interactie tussen de Amerikaanse en de Duitse situaties. Er zijn meer films met als thema het Ardennen Offensief en ook in de TV serie 'Band of Brothers' wordt ruim aandacht besteed aan de strijd die het 101st Airborne Division moest leveren om te overleven in de België, december 1944. Maar zoals u zult zien op deze pagina, staat aan de basis van 'Band of Brothers' en de speelfilm 'Saving Private Ryan' één film,...

Schrijver van 'Battleground', Robert Pirosh was in 1944 sergeant bij de infanterie en als zodanig gelegerd in Bastogne. Deze betrokkenheid komt tot uiting in de details die overal in de film opduiken. Dore Schary van RKO zag het verhaal wel zitten en wilde het wel produceren. Om te voorkomen dat concurrerende studio's te weten zouden komen van dit project, werd besloten tot geheimhouding en kreeg het de misleidende titel 'Prelude to Love'. Maar de eigenaar van RKO, de excentrieke Howard Hughes, twijfelde of het publiek zo kort na de oorlog wel zat te wachten op dit verhaal en stopte het project. Schary vertrok kort daarop naar MGM en nam 'Battleground' mee.

Louis B. Mayer, hoofd van MGM was ook sceptisch ten aanzien van het script, (Mayer had geweigerd acteurs uit te lenen aan RKO toen het project daar nog ondergebracht was) maar gaf toch zijn groene licht aan Schary. Als regisseur werd William Wellman aangesteld. Deze was niet onbekend met het genre oorlogsfilms. In 1945 had hij 'The Story of GI Joe' gemaakt, een film die het dagelijks leven volgt van een infanterie eenheid in Europa gezien door de ogen van een oorlogscorrespondent. Generaal Eisenhower noemde 'The Story of GI Joe' de beste oorlogsfilm die hij ooit gezien had. Veteranen waren het met hem eens en het leverde Robert Mitchum een Oscar op.

Hoewel hij zelf geen deel uitmaakte van de 101st Airborne Division, beschrijft Robert Pirosh wel de gebeurtenissen rond deze divisie. Toegespitst op het 3rd Battalion van het 327th Glider Infantry Regiment zien we hen in de verdediging rond Bastogne. Er was expres gekozen voor het 327th GIR, omdat deze de Duitse delegatie ontving om te onderhandelen over een eventuele overgave (wat afgewezen werd met 'NUTS'). Verder zitten alle ingrediënten in het verhaal, zelfs de Duitsers die als verklede Amerikanen achter de linies opereerden (dit is het enige detail dat niet klopt in de film, daar deze commando's veel noordelijker opereerden).

Battleground moet het niet hebben van de actie, maar van het menselijke drama. We volgen een jonge trooper die ingewijd wordt door vermoeide veteranen. We zien de trooper, Pvt. Jim Layton (gespeelt door Marshall Thompson, later beroemd geworden in de tv serie 'Daktari') zijn eerste sigaret roken en voor het eerst zijn wapen gebruiken in agressie. Ook de dood krijgt een gezicht in 'Battleground'. Een soldaat die sneuvelt en om zijn moeder roept. Steven Spielberg gebruikte verschillende scènes uit deze film voor zijn epos 'Saving Private Ryan'. Ook het tonen van Amerikaanse soldaten uit alle lagen van de bevolking, een stadsjongen, een journalist, een Mexicaanse-Amerikaan, een boer was een thema dat Spielberg zou hergebruiken in zijn film. Maar ook aan de humor is gedacht. Van Johnson ('Thirty Seconds over Tokio') die private Holley speelt wil steeds een eitje bakken in zijn helm maar steeds komt er iets tussen tot hij het maar opgeeft.

'Battleground' is geschoten in zwart/wit wat als voordeel had dat er originele beelden in gesneden konden worden. De Duitsers die opgevoerd worden, spreken Duits, wat de film net dat ietsje meer geven. Ook spreken de Duitsers daar waar nodig is 'engels' ('Waz iz diz, 'NUTZ'?', net als de infiltrerende 'Amerikaanse' Duitsers). Het taalgebruik is van 1949 in de film, en getuigt dus van een grote 'keurigheid' wat beslist niet zo was in 1944 tijdens de strijd voor lijfsbehoud. Maar je vergeeft het de makers vanwege de constante kracht die 'Battleground' uitdraagt.

Om meer authenticiteit aan het geheel te geven werden er 20 paratroopers gecontracteerd die daadwerkelijk in Bastogne vochten om de acteurs te trainen en ze traden als extra's op in de film. De volgende scène illustreert duidelijk de boodschap die de makers voor ogen had. Rookie Layton hoort dat zijn vriend nabij is gelegerd, hij snelt die kant op om daar te horen dat zijn buddy die nacht gesneuveld is. Maar de sergeant bedankt hem dat hij nu een naam heeft voor zijn rapport. Geschokt reageert Layton; 'You didn't even know his name.' Waarop de sergeant zegt; 'We didn't even find his dog tags!'

Waren de makers bang voor de reacties van het publiek, het bleek onterecht. De film werd zo gewaardeerd dat hij genomineerd werd voor zes Oscars. Waaronder voor de beste mannelijke bijrol, James Whitmore. Ook nominaties waren er voor Beste Film, Beste Regie en Beste Montage. Maar er werden slechts twee verguld, Beste zwart/wit Cameravoering (Paul C. Vogel) en Beste Script en Verhaal (Robert Pirosh). Voor de 'Battle of the Bulge' waren deze prijzen niet weggelegd!

Algemeen gezien als één van de slechtste historische oorlogsfilms ooit gemaakt. Een aantal factoren zijn hier debet aan, de regie en het script. De regie van Ken Annakin laat veel te wensen over. Vreemd voor een regisseur die betrokken was bij, misschien wel de beroemdste oorlogsfilm, 'The Longest Day'. Iedere soldaat die sneuvelt doet dit met zo'n overdreven drama dat het, in plaats van te shockeren, lachwekkend wordt. Ook het gebruik van achtergrondprojectie ziet er vaak onnodig onbeholpen uit.

Dat de Duitse Panzer eenheid zich verplaatst in M47 'Patton' tanks (welk één ironie!) kan de producenten vergeven worden. Duitse tanks uit eind 1944 waren in 1965 niet (meer) voorradig. Maar dat deze tanks alleen voorzien van balken kruizen voldoende 'omgebouwd' waren is een understatement. Je zou denken met enkele platen over het achterstuk van de koepel, en een paar eenvoudige spatborden om de kleinere wielen te maskeren, en men had een simpele oplossing om een 'Königstiger' uit te beelden. Evetueel met een valse kanonsloop over de originele heen geschoven, zou het perfect zijn geweest. Waarschijnlijke oorzaak van het tegenhouden van al te grote 'verbouwingen' is de Spaanse defensie geweest die de tanks verhuurde aan de producenten. Op zich was de M47 een redelijke gevonden alternatief, beter dan de Leopard tank die 10 jaar later gebruikt werd in de speelfilm 'A Bridge Too Far'.

Ondanks de nodige sterren in de film, zoals Henry Fonda, Robert Shaw, Charles Bronson, Telly Savalas en Robert Ryan, kunnen ook zij er geen goede film van maken. Uitschieter is Hans Christian Blech (Pluskat in 'The Longest Day') als de opstandige hulp van Panzer Commandant Hessler die de waanzin van zijn 'baas' tegenspreekt en het een tintje anti-oorlogsfilm meegeeft. Robert Shaw verdiende $350,000 voor zijn rol als Hessler, meer dan hij tot dan had verdiend voor alle filmrollen die hij daarvoor gespeeld had bij elkaar opgeteld. In hedendaags (2020) omrekening kwam zijn salaris op zo'n $2.6 miljoen (ongeveer €2.5 miljoen).

Als tegenstander van de ‘Duitse’ tanks, werd de M24 Chaffee door de filmmakers gebruikt. Op zich was daar niets mis mee, want de M24 was daadwerkelijk eind 1944 te vinden in de Ardennen. Toch was het de M4 Sherman die het overgrote deel van de Amerikaanse tanks uitmaakte ten tijde van het Ardennen Offensief. Maar de M4 was niet meer zo talrijk te vinden in 1965, dus werd een compromis gemaakt. Niet eens een slechte, of het moet de dialoog zijn van Hessler, die zijn schutter de opdracht geeft ‘die Sherman’ uit te schakelen (terwijl het een Chaffee betreft). Wanneer de koepel uit de Chaffee tank, 'Bargain Basement', waarvan Telly Savalas (Sgt. Guffy) de commandant is, uit de romp wordt geschoten, zorgt dit incident, waarschijnlijk onbedoeld, voor de enige humor in de film. De koepeloze M24 vervolgt daarna de 'strijd' als een dronken eend,...

En dan het script als historisch verhaal. Een belangrijk onderdeel in deze film, is het 'bloedbad van Malmedy'. Werden in het echt de gevangen nagenoeg vermoord op de plek waar ze werden krijgsgevangen, in de film worden de gevangen eerst de bossen binnengeleid en daar vanuit een vrachtwagen doodgeschoten. Ook wordt de suggestie gewekt dat het de Duitsers vooral te doen was om de brandstofdepots. Dit was wel een feit, maar niet zo belangrijk als in de film wordt gesuggereerd (doel was: 'Drijf een wig tussen het Amerikaanse en Brits/Canadese leger, en herneem Antwerpen'). Zie ook de pagina waarin Kampfgruppe Peiper niets weet van de brandstof opslag nabij Stavelot.

Wat het volgende opvallende 'detail' aan het licht brengt. De laatste grote tankslag wordt duidelijk in een (Spaanse) woestijn uitgevochten. Om het geheel nog verder van de historische feiten af te doen dwalen zijn de weercondities omgedraaid! Begon het echte offensief met redelijk weer, al snel sloeg dit om in sneeuw en vorst (20 december). Het wolkendek dat bevoorrading bemoeilijkte en jachtbommenwerpers aan de grond hield trok na enkele dagen pas op. In 'Battle of the Bulge' is het bijna iedere dag een wolkenloze hemel (perfect voor luchtsteun!) en tijdens de laatste tankslag is alle sneeuw,... als sneeuw voor de zon verdwenen! (Eerlijkheid gebied mij te zeggen dat in één scène de grondmist zo dicht is dat Henry Fonda als waarnemer in zijn vliegtuigje maar moeilijk zijn doel kan vinden).

Ook het slot van de film (het tot stoppen dwingen van Hessler zijn panzers bij het brandsofdepot) moet de suggestie wekken dat daarmee het Ardennen Offensief ook mee ten einde was, moet worden afgedaan als grote onzin. Uitputting van de Duitse aanvallers, overvolle wegen vol wrakken, maar vooral de stugge tegenstand en later de tegenaanvallen van de geallieerden waren de oorzaak van het falen van het Ardennen Offensief.

De film is geheel engels gesproken, wat de Duitsers altijd iets karikaturaal maakt. De enige Duitse taal in de film, is het Panzer Lied dat ter ere van Hessler wordt aangeheven door zijn manschappen. Wellicht als de film een andere titel zou dragen en niet de suggestie geeft een accuraat verslag te zijn van een historische gebeurtenis, dan zou men het als een geromantiseerde oorlogsfilm kunnen zien.

Om zich toch te verontschuldigen voor deze slechte 'historische' film, werd aan het einde de volgende citaat geplakt: "To encompass the whole of the heroic contributions of all the participants, places, names and characters, have been generalized and action has been synthesized in order to convey the spirit and essence of the battle."
Oftewel, het gaat niet om de 'Battle of the Bulge', maar om 'de geest en het belang van de slag'.

Voormalig Commander in Chief en ex-president Dwight Eisenhower kwam tijdens een persconferentie met een verklaring; 'dat hij afstand nam van 'Battle of the Bulge', vanwege het enorme inaccurate historische aspect van de film.'