Ondanks dat Hr.Ms. De Ruyter bijna drie uur drijvende was en opvarenden alle tijd hadden om het zinkende schip te verlaten, kwamen er van de 436 opvarenden, er 367 om het leven. Van de Java was het dodental nog groter, van de 526 opvarenden, konden er slechts 14 zich redden.

De Amerikaanse kruiser USS Houston en HMAS Perth vertrokken uit het strijdgebied en liepen in de Bantam-baai tegen de Japanse invasievloot op. Er ontbrandde een vuurgevecht dat een uur zou duren en waarbij de beide Geallieerde schepen met torpedo’s tot zinken werden gebracht.

Links: De beroemde uitroep als propaganda

Op 1 maart 1942 worden de HMS Exeter en twee begeleidende Geallieerde torpedojagers in de Javazee door de Japanse marine onderschept. De poging van deze schepen om naar Colombo te ontsnappen wordt ruw verstoort. Alle drie schepen worden tot zinken gebracht. Hierbij komen zo’n duizend man om, waaronder 900 Nederlanders. In totaal sneuvelen ongeveer 2300 zeelieden in en rond de gevechten om de Javazee. Aan Japanse zijde waren slechts een dozijn manschappen omgekomen.

In november 2016 kwam aan het licht dat drie Nederlandse schepen, Hr.Ms. De Ruyter, Java en Kortenaer, die als oorlogsgraf gelden, verdwenen waren van de bodem van de Javazee. Naast het spoorloos verdwijnen van deze Nederlandse schepen, bleken ook de Britse HMS Exeter, Encounter en Electra en een Amerikaanse onderzeeboot zoek. Zoals het er nu uit ziet hebben schroothandelaren de roestige brokken staal geborgen en naar Surabaya overgebracht voor verdere verschroting.

Met de Japanse invasie voor de deur, gaf de commandant Zeemacht in Nederlands Oost-Indië, vice-admiraal Conrad Helfrich opdracht het militaire personeel (en familie) en materieel over te brengen naar Australië.

Er werd een Geallieerde shuttledienst gestart welke liep van Java naar Broome (tussenlanding) en dan verder naar Perth en/of Sydney. Op drukke dagen vlogen tegen de zestig toestellen naar Australië. In veertien dagen, tot 3 maart 1942, werden zo rond de 8000 mensen geëvacueerd. Het was een mix van allerlei vliegtuigen die de evacués overbrachten, van passagiersvliegtuigen als de DC-3, maar ook bommenwerpers en verschillende grote vliegboten, zoals de PBY Catalina en de Dornier 24K vliegboten werden voor deze taak ingezet.

Op 2 maart 1942 vertrokken weer een aantal vliegboten vanuit Oost-Java richting Broome. Afgeladen met passagiers en brandstof was het een lange en oncomfortabele vlucht. Sommige vliegtuigen hadden wel 40 personen aan boord, veelal families van officieren, waaronder veel vrouwen en kinderen. De eerste Nederlandse toestellen die Roebuck Bay bij Broome aandeden waren drie Dornier vliegboten, de X-3, X-23 en de X-28. In de schemering gingen ze voor anker in de baai. Hier lag aan een pier een juist aangekomen Curtis Seagull welke van de kruiser USS Houston afkomstig was. De Dorniers lagen nog maar juist in de baai toen twee Australische Short S23 C Class Empire Flying Boats, de 'Centaurus' (G-ADUT) en de Corinna' (G-AEUC), in de baai arriveerden.

In de nacht wisten twee Catalina’s van de US Navy de baai te vinden en zochten ook een plekje. In de vroege ochtend van 3 maart arriveerden tussen 06.30 uur en 08.30 uur vier Nederlandse Catalina’s, de Y-59, Y-60, Y-67 en de Y-70. Tegen 09.00 uur landden nog twee Nederlandse Dornier 24K vliegboten in de Roebuck Bay, de X1 en X20. Vanwege het afnemende tij laggen deze iets verder buiten de baai. Later in de ochtend kwamen nog twee Britse RAF Catalina’s, de FN-V en de FV-W afkomstig van Tjilajap, Java, bij de 13 al reeds in de baai dobberende vliegboten en de Seagull.

Op 19 februari waren de Japanners geland op Timor en nadat het radioverkeer opvallend toegenomen was, werd het tijd eens in de richting van Broome te kijken. De Japanse marinevliegcommandant op Koepang, Timor, kolonel Takeo Shibata, zond een Kawanishi H6K vliegboot uit om de situatie daar te observeren. Op 2 maart kwam de Japanse verkenner over Broome gevlogen. Vanaf een hoogte van 13.000 voet (4000 meter) werden op het plaatselijke vliegveld acht grote toestellen gezien, maar de Roebuck Bay was toen nog leeg.

De volgende dag, 3 maart werden negen A6M2 Model 21 Zero jagers van 3e AG, begeleid met een Mitsubishi C5M2 commando-verkenner, onder commando van Luitenant Zenziro Miyano, naar Broome gestuurd, om het vliegveld aan te vallen. Hier zou hun een verrassing wachten die de Japanse piloten niet hadden voorzien, een baai vol vliegboten.

Niet alleen waren vliegboten op 3 maart in de Roebuck Bay geland, maar ook op de landingstrip van Broom. Eén van deze toestellen die in de ochtend landde, was een Lockheed Lodestar L18-40 die gevlogen werd door de Nederlandse luitenant 1ste klasse Willem Frederik Auguste ‘Gus’ Winckel. Na een lange vlucht vanaf Bandung was hij blij aan de grond te staan en zich uit te kunnen strekken. Hij was van plan om na het bijtanken door te vliegen naar Perth. Het was rond 09.30 uur, toen hij enkele stippen in de lucht groter zach worden. Hij vroeg aan iemand die bij het vliegveld hoorde of de RAAF (Royal Australian Airforce) ook vloog en toen het antwoord ontkennend is, riep Winckel: ‘Sound the alarm. The Japs are coming’. Toen de Zeros' neerdoken, zach Winckel direct het gevaar, de vliegtuigen op het water en op het vliegveld waren 'sitting ducks'. De passagiers die hij vervoerde in zijn Lodestar liet hij uitstappen en schuilen in betonnen buizen naast de baan.

Luitenant Zenziro Miyano, de commandant van de aanvalseenheid kon zijn ogen niet geloven toen hij Broome naderde. In de baai lagen 15 vliegboten voor anker. Hij dirigeerde drie Zero's naar het vliegveld en drie zouden de vliegboten in de baai aanvallen. Luitenant Miyano bleef met sergeant Takashi Kurano en Zempei Matsumoto achter en zouden voor de dekking op hoogte verzorgen.

De eerste doelwitten voor de Japanse jagers waren de twee grote, Australische Short S23 C Class Empire Flying Boats. In blinde paniek sprongen de meeste mensen overboord het water in. Ratelende machinegeweren en boordkanonnen van de Zero’s schoten vervolgens twee Catalina’s in brand en tot zinken. Het was een schiettent voor de Zero’s. Overal in de baai lagen wrakken van vliegboten te branden. Het water rond de toestellen stond in vuur en vlam, door de gelekte vliegtuigbrandstof, waartussen mensen zwommen die hun hachje probeerden te redden.

Zero piloot Osamu Kudo, zag de Seagull, van de USS Houston, opeens los komen van het water. Maar al snel werd zijn blik getrokken naar een veel groter doelwit, de B-24A Liberator, #40-2370 'Arabian Knight', van het 435th Bombardment Squadron, 19th BG, welke van de Broome strip opsteeg. Naast de bemanning waren er 33 zieke en gewonde Amerikanen en Britten aan boord. De B-24 had geen schijn van kans tegen de snelle Japanse jager. Nog voor het over zee was sloegen de kogels en granaten in het toestel, en na 11 kilometer was de oneven strijd voorbij toen het in stukken brak en in zee stortte. Slechts twee overlevenden wisten later de kust zwemmende te bereiken (waarvan later ook nog één overleed). De Seagull wist door de interceptie van de B-24 heelhuids Port Hedland te bereiken.

Als de passagiers van Winckel zijn Lodestar een goed heenkomen hebben gezocht, ziet Winckel dat Bill Maks, de telegrafist van zijn bemanning, een .30 Colt MG40 machinegeweer bij de achterramen van de Lodestar aan het loskoppelen was. Winckel nam het wapen en een trommel munitie van Maks over. Op het moment dat Maks een veilig heenkomen zocht, maakten de Japanners een run over het vliegveld en namen de Lodestar onder vuur.